Vrijheid. Bestaat dat nog? Of leven we voorgoed in een wereld die vrijheid wantrouwt, beziet als een risico, een luxe, een onwenselijke ontsnappingsroute om aan ‘verplichtingen’ en ‘voorbeeldgedrag’ te ontkomen? Met de onthullingen over Prism en Xkeyscore is komen vast te staan dat Amerika – ‘land of the free’ – de ware opvolgers herbergt van de Stasi, en dat de meest geavanceerde ‘rapporteurs’ inmiddels in opdracht van Obama werken.
In het licht van hun monsterlijke instrumentarium en onstilbare snuffelgedrag klinkt Obama’s retoriek over ‘tolerantie’, ‘gelijke rechten’ en ‘nieuwe kansen’ ineens niet meer als een avontuurlijke opdracht aan een volgende generatie, maar als een invuloefening, die met zoekwoorden als ‘gay’, ‘fag’, ‘Klu Klux Klan’, ‘God’, ‘apartheid’, ‘Tea party’, ‘lazy’ en ‘Rush Limbaugh’ van extremistische elementen en andere oneffenheden kan worden gezuiverd. Kortom, een ‘open maatschappij’ als dekmantel voor totale controle. ‘Gelijke rechten’ als vrijbrief voor vlooien in private correspondentie. ‘Nieuwe kansen’ als alibi om te checken of werklozen niet te veel tijd hebben voor verbeuzelde middagen met Farmville.
De Correspondent-hoofdredacteur Rob Wijnberg kun je gelukkig om een boodschap sturen: haarscherp ziet hij de paradox, het tweesnijdend zwaard, en vóelt de benauwdheid van de Obama-moraal op zich af komen. ‘De samenleving die we willen is inherent risicovol,’ brengt hij ons in herinnering middels een kernachtig betoog tegen digitale bemoeizucht, ‘en hoort dat ook te zijn: vrij zijn gaat per definitie gepaard met de mogelijkheid om kwaad te doen.’ En hier zit de crux! Want Wijnberg en ik kunnen wel verenigd zijn in de (romantische? elitaire? gymnasiale?) opinie dat Het Kwaad een onmisbare tint is in de kleurschakering van het leven, maar de miljoenen hersendoden annex gemaksconsumenten, ofwel de meerderheid om ons heen, zegt ijskoud: ‘Gooi Het Kwaad maar in de vuilnisbak. Ik kijk er liever naar op TV. Met cliffhangers en zo… ’
Wie naar de huidige ontwikkelingen in cyberspace kijkt, zal zich snel een Don Quichotte wanen en de vrijheidsstrijd opgeven. Er komen onophoudelijk nieuwe golven van gegevens aan rollen. Wat zeg ik? Lavastromen! In gesofistikeerde kringen ‘Big Data’ geheten. Dat de mens zijn tengels daar van af kan houden en de wrede natuur zijn gang laat gaan, zijn lot zal afwachten, is vrijwel ondenkbaar. Wat we kúnnen beïnvloeden, gáán we beïnvloeden. Dus als we boeven, luiaards, saboteurs, gekken, oplichters of andersoortige dwarsliggers kunnen signaleren, dan gáán we ze signaleren. En gáán we zorgen dat hun negatieve invloed geminimaliseerd wordt. Hoe denkbeeldig is het dat we in het ‘Vrije Westen’ al op weg zijn naar een eensgezind, digitaal uitgefilterd gospelkoor, waaruit geen wanklank ooit meer zal opstijgen? En hoe absurd is de gedachte dat een open samenleving uiteindelijk geraffineerder zal blijken in het bespioneren en tuchtigen van burgers dan een één dimensionale dictatuur? Aan BKB-roerganger, Amerikalover en Obama-fanaat @ErikvanBruggen vroeg ik deze week over de Twitters of hij zijn vinger in de lucht wilde steken als hij dacht dat de Verenigde Staten, ondanks alle onthullingen, nog steeds, o! ironie, de eretitel ‘land van de vrijheid’ kan worden opgespeld. Zijn geharnaste antwoord? ‘Yep! Vinger in de lucht! En privacyheld #Snowden kiest voor het OH zo meningsvrije, democratische en homovriendelijke Rusland #jaja’.
Je zou een aardige boom kunnen opzetten over wat rampzaliger is. De messianistische beschavingsmissie van Obama met Prism in zijn achterzak? Of de aardse machtsbelustheid van Poetin, die alles best vindt zolang je hem en zijn kornuiten met rust laat? Mijn inschatting is dat er in Rusland, anno 2013, per saldo meer privacy te genieten valt dan in de Verengde Staten. De zegen van een bandiet is dat hij vanuit het diepst van zijn wezen niet geïnteresseerd is in jouw lot, terwijl een missionaris of voormalig ‘community worker’ als Obama, och hemel, behekst wordt door een ideaal, empathie heeft voor zijn volk en derhalve instinctmatig al zijn schaapjes wil redden. Desnoods door duizend Prism’s te installeren.
Hoeveel vertrouwen ik hem ook zou willen schenken: dit alles leidt tot de onontkoombare conclusie dat de rechtschapen democraat Obama momenteel een groter gevaar is voor de vrijheid, dan de bandiet Poetin.
Eens of oneens? Vingers!
Hans van Willigenburg meent, met de kennis van nu, dat een middelmatige dictatuur binnenkort wel eens meer ademruimte zou kunnen bieden dan een perfectionistische democratie.
