De jeugd staat er weer gekleurd op volgens Jan-Peter Balkenende. Uit handen van Frits Spangenberg en Martijn Lampert van onderzoeksbureau Motivaction ontving hij het rapport ‘De Grenzeloze generatie en de eeuwige jeugd van hun opvoeders’ . Met de grenzeloze generatie wordt volgens onze premier “een groep hedonistische, materialistische individuen die zich voornamelijk bezig houdt met uiterlijkheden, kicks en status” bedoeld. En door het taboe op opvoeden met gezag hebben hun ouders een generatie gecreëerd, die ten onder dreigt te gaan aan schooluitval, alcoholmisbruik, obesitas en geweld. Althans dat geldt voor de 24% ‘pragmatici’ en 32% ‘buitenstaanders’ onder de jongeren; de 44% ‘plichtsgetrouwen’ en ‘verantwoordelijken’ komen er beter van af.
Burgerschapsstijlen
De ‘pragmatici’ en ‘buitenstaanders’ zijn burgerschapsstijlen die voortvloeien uit de leefstijlen van de Franse socioloog “Pierre Bourdieu. Hij maakte de rake observatie dat twee personen met dezelfde achtergrond over heel andere culturele waarden kunnen beschikken. Leeftijd, geslacht, inkomen en etniciteit zeggen niet altijd alles over iemands gedrag. Het duurde enkele decennia voordat zijn gedachtegoed een toepassing kreeg, maar het commerciële onderzoeksbureau Motivaction zag het gat in de markt.
Motivaction verdient grif geld met de indeling van de bevolking in burgerschapsstijlen. De methode werkt als volgt: de onderzoekers stellen een vragenlijst met waardeoordelen op, de samenhang in de antwoorden wordt vertaald naar een aantal dimensies. Vervolgens worden de respondenten ingeschaald op deze dimensies. De methode keert terug in beleidsnota’s, maar ook in concrete toepassingen zoals de plaatsing van huurders door woningcorporaties en de indeling van patiënten ten behoeve van zorginstellingen.
Prutsen met cijfers
Nu valt de methode als rommelig te omschrijven. De vragen weerspiegelen vooral het normbesef van de onderzoeker, vanuit verschillende waarden kun je toch tot hetzelfde gedrag komen (wie aan een goed doel schenkt kan dit doen uit puur altruïsme, uit schuldgevoel of om als gulle gever bekend te staan) en waarden veranderen in de loop van de tijd. Zo is het maar helemaal de vraag of de generatiekloof die zichtbaar wordt in het rapport, niet voortkomt uit het leeftijdsverschil tussen de respondenten.
Een ander bezwaar tegen deze methode zit in de inschaling van respondenten. Nederlanders zijn grijze muizen. Op de voornaamste dimensie individualist vs. conformist (alle andere dimensies zoals progressief vs. traditioneel of materialistisch vs idealistisch hangen er maar een beetje bij) scoort vrijwel iedereen een beetje individualistisch of een beetje conformistisch. Van de 24% ‘pragmatici’ en 32% ‘buitenstaanders’ is dus maar zo’n 5 à 10% echt pragmatisch of buitenstaander. De rest valt nauwelijks te onderscheiden van de plichtsgetrouwen en verantwoordelijken.
Dalrymples advies
In onze consumptiemaatschappij krijgt de jeugd te maken met verlokkingen die vroeger niet in dezelfde mate bestonden: geld lenen, beschikbaarheid van alcohol en drugs, mogelijkheden tot risicovolle vrijetijdsbestedingen enz.. De vraag of jongeren wel in staat zijn tot het maken van de juiste keuzes en of hun ouders hun daar wel goed bij helpen is een vraag waar Spangenberg, Lampert en Balkenende terecht de aandacht op vestigen.
Maar door de suggestie wekken dat het hier om een zeer grote groep jongeren gaat en te suggereren dat zij een wandelende tijdbom zijn die dringend toe zijn aan heropvoeding, net als hun ouders, tonen de onderzoekers aan dat het hun vooral om financieel gewin gaat, en toont Balkenende aan dat het hem vooral om politiek gewin te doen is. Voor lieden die dermate pragmatisch en buiten de realiteit staand handelen, verstrekt Theodore Dalrymple in het voorwoord van het onderzoek (onbedoeld) een welgemeend advies:
“Daar staat tegenover dat mensen die zichzelf te belangrijk vinden, de neiging hebben zich egoïstisch te gedragen, zich weinig van anderen aan te trekken, en zich zó in zichzelf verliezen dat het kritische vermogen tot oprechte zelfbeschouwing wordt uitgeschakeld. Hun manieren raken in verval; ze verliezen het vermogen zich in een ander te verplaatsen; ze behandelen medemensen alsof die slechts middelen zijn om hun eigen doelen te bereiken.”
Marnix Koopman (niet jong meer)
CC-foto: Infrogmation
