Het beste voorbeeld van dat ‘social’ in “social media” voor “sociale gedragingen” staat en niet voor het “aardig tegen elkaar zijn” in het dagelijks taalgebruik is misschien wel het feit dat pesten ook gewoon online doorgaat, ook op social media. In een recent onderzoek is er gekeken naar de achtergronden van “cyberpesten”, waarbij een van de conclusies uiteindelijk was dat dit soort pesten het vaakst plaats vindt via social media. Dit lijkt natuurlijk een heel voor de hand liggende conclusie, maar de bevindingen waren verder heel wat minder eenduidig dan sommige nieuwsberichten je misschien zouden doen geloven.
Offline
Wanneer we zouden stellen dat het meeste pesten en stalken uiteindelijk gewoon in de echte wereld begint zou menigeen niet vreemd opkijken. Dat is dan alleen wel iets dat niet heel erg modern als cyberstalken klinkt, zelfs met de jaren ’90 air van ‘cyber’. Toch rolt er uit het onderzoek juist ook deze conclusie: het meeste pesten begint gewoon in het echte leven. Via het werk, oude liefdesrelaties, of gewoon een vage bekende rollen pesterijen van de offline wereld door naar de online wereld.
Het vreemde is dat, hoewel pesten voor het overgrote deel in real life start, een ruime 20 procent van de ondervraagden de pester toch als een vreemde ziet. Naast dat er natuurlijk ook volledig onbekenden zijn, zal waarschijnlijk ook meespelen dat vrij losse relaties de grond voor pesterijen en stalking vormen. Ronkende conclusies over social media ten spijt, vindt veel pesten bijvoorbeeld ook gewoon plaats op de werkvloer, via de mail. Zeker bij uitbreiding naar andere media kun je er dan soms tegenaan lopen dat je weet in welke sfeer je je belager zoeken moet, maar er nooit precies achter komt wie het nu was.
Aanhoudende stalking
Zoals ook menig weblogger kan bevestigen kunnen mensen een heel stuk verder gaan dan alleen vervelende berichten sturen. Uit de achtergronden bij het onderzoek komt naar voren dat sommige pesters heel ver kunnen gaan. De “haatpagina” is een fenomeen dat ook in dit Britse onderzoek terugkomt. Verschillende personen geven aan dat ze opgezadeld worden met vergaande en intensieve stalking door personen die een flink veel van hun tijd besteden aan het belagen van hun slachtoffer. Het gaat hierbij zelfs zo ver dat complete profielen worden nagebouwd, die dan vervolgens worden gebruikt om familie of jonge meisjes uit de buurt te benaderen.
Het spreekt voor zich dat de slachtoffers van dit soort praktijken zich ernstig zorgen maken om het beeld dat anderen op deze manier van hen krijgen. Zeker mannen maken zich zorgen om de reputatieschade die ze door dit soort pesterijen kunnen oplopen. Wellicht door een verschil in het soort stalking maken vrouwen zich weer meer zorgen om fysieke gevolgen van de pesterijen, ook niet een heel vreemde angst gezien de bedreigingen die sommige uitingen bevatten.
Ouderwets het leven zuur maken
Als er een conclusie aan deze studie kan worden verbonden dan is dat waarschijnlijk niet het feit dat het zo veel via social media plaats vindt. Het is vooral ook gewoon heel ouderwets “mensen het leven zuur maken”. Het is goed dat een netwerk als Facebook aangeeft nu sneller en adequater werk te willen maken van meldingen van misbruik, maar dat is niet de volledige oplossing. Het benaderen van anderen uit naam van het slachtoffer is ordinaire identiteitsdiefstal en daarnaast vinden de meeste pesterijen hun oorsprong buiten het internet. Een echte oplossing zal dus ook moeten liggen in die offline wereld. Het grootste percentage meldt pesterijen via sociale netwerk sites, maar via email vinden ook heel erg veel pesterijen plaats, zelfs de meeste als je web- en werkmail bij elkaar zou tellen. Als je verder ziet dat stalkers slim gebruik maken van het internet en mensen imagoschade toe proberen te brengen, zien we dat het online pesten geen vage technologische perversiteit is, maar vooral heel praktisch “zieken”. Een oplossing ligt hierbij zeker niet alleen bij die netwerksites.
Gyurka Jansen is wekelijks over internet te horen op Radio 1 en geeft training en advies over nieuwe media en marktonderzoek.
