De uitkomsten van een rapport over Overheid en ICT in maart van dit jaar verbaasden eigenlijk niemand: “de overheid moet meer verantwoordelijkheid nemen”. Het ontbreekt de overheid vooral aan een centrale visie. Individuele overheidsorganen gebruiken wel veel ICT, maar als los instrument, allemaal onafhankelijk van elkaar. De Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid (WRR) zag daarom een gat ontstaan op het gebied van de communicatie tussen al die verschillende overheidsorganen. De informatiestromen zijn hierdoor los van elkaar komen te staan, waar onderlinge communicatie juist gewenst en soms eigenlijk verplicht zou zijn. Eind oktober is het kabinet nu gekomen met een reactie op- en invulling van haar positie in de, wat de WRR noemt, ‘iSamenleving’.
In haar reactie onderschrijft het kabinet haar transitie van ‘eOverheid’ naar ‘iOverheid’. Deze verandering van gebruik van ICT systemen naar het ontstaan van een informatie-overheid die zich ook meer op controle en zorg richt is zo geleidelijk gegaan dat de ontwikkeling van een algemene visie achterop is geraakt. Het kabinet gaat hier dus mee in de bevindingen van de WRR. Het kabinet gaat zelfs zo ver dat ze het met het conclusies in het rapport eens is dat de overheid haar rol in de ‘iSamenleving’ waar zal moet gaan maken.
Omdat de overheid als een spin in het web de controle heeft over allerlei verschillende persoonsgegevens is haar rol een unieke: ze moet de burger informeren, maar ook helpen en beschermen tegen de (nieuwe) gevaren. Tot dusver maakte ze die rol niet waar, doordat de infrastructuur inmiddels uit een woud van losse elementen bestaat. Hierdoor ontbreekt het de overheid aan transparantie en komen burgers in Kafkaëske situaties terecht wanneer zij bijvoorbeeld foute gegevens proberen te laten veranderen.
Omdat de overheid ook wel inziet dat een verandering niet van vandaag op morgen zal gaan, wil zij allereerst starten met de burger meer handvatten geven om zich te wapenen tegen de ‘iSamenleving’. Het gaat daarbij vooral om rechten op het verkrijgen van informatie: inzage en correctierechten dienen volgens de reactie van het kabinet te worden verstevigd. Terecht wijst het kabinet er hier op dat de voorgenomen ontwikkelingen niet zo snel zullen gaan, en kiest zij voor een alternatieve route om de burger in ieder geval een snel een beetje tegemoet te kunnen komen.
Kort gezegd is de overheid zelfbewust over het tekortschieten in haar rol op ICT gebied. Het overheidsbeleid ten aanzien van alle nieuwe elektronische hulpmiddelen is door de jaren heen versnipperd, waardoor de in de praktijk gegroeide ‘iOverheid’ niet het bijbehorende achterliggende eenduidige beleid heeft meegekregen. Concreet stelt het kabinet, naast de eerder genoemde rechten, voor om meer bewustwording binnen de overheid te kweken, MijnOverheid.nl als kanaal om de invloed van de burger te kunnen doen gelden verder te ontwikkelen en “recht om vergeten te worden” duidelijker vorm te geven. Dit laatste houdt in dat burgers ook kennis moeten kunnen nemen van wanneer gegevens weer verwijderd worden.
Ten slotte pleit het kabinet, in het verlengde van de WRR voorstellen, nog voor de toevoeging van een extra set aan bingo-woorden: ‘iCommissie’, ‘iAutoriteit’ en ‘iPlatform’. Hierbij moet de commissie ontwikkelingen op ICT gebied signaleren en rapporteren. Het platform en de ‘autoriteit’ zijn de doorontwikkelingen van het MijnOverheid.nl kanaal, dat de burger weer een gedeelte van de controle over haar eigen gegevens moet teruggeven. Het probleem zal blijven dat het kabinet eigenlijk muren tussen instituties zal moeten slopen en dat is iets dat altijd moeilijk is. De bijzondere vorm van dit gedoogkabinet zal het doen van dergelijk grote ingrepen wellicht nog verder bemoeilijken, het risico bestaat dan ook dat met het toevoegen van nog meer iBegrippen het moeras alleen maar dieper zal worden. Zolang de instituties als eilandjes mogen voortbestaan zal er van een volledig geïntegreerde oplossing helaas geen sprake kunnen zijn.
