Elke vrijdag bespreekt Joep Smaling voor DeJaap.nl een controversiële film van een regisseur die geweld en ander expliciet realisme niet schuwt. Het is een verkenning van extreme cinema vlak voor en na de millenniumwisseling. Wat willen deze regisseurs die de scalpel hanteren en hun kijker eerder opzadelen met een gevoel van onbehagen dan een fijne filmervaring? Is het simpel effectbejag of zijn hun intenties anders van aard? Het wordt een tienluik dat begint met Funny Games (Haneke, 1997/2007)). Hierna volgen Carne/ Seul Contre Tous (Noe, 1998) The War Zone (Roth, 1999), Baise Moi (Despentes, 2000), Irreversible (Noe, 2002), Twentynine Palms (Dumont, 2003), The Great Ecstasy of Robert Carmichael (Clay, 2005), Martyrs (Laugier, 2008), Srpski Film (Spasojevic, 2010).
Porno en feminisme is een interessante combinatie, zelfs een hele logische als je op de schrijfster en filmmaakster Virginie Despentes mag afgaan. Zo zijn er feministes die porno beschouwen als een boosaardige exploitatiemachine en het eindstation van een totaal gebrek aan emancipatie, en zij die porno juist zien als een kans voor de vrouw om ook eens openlijk haar seksualiteit te vieren. Despentes hoort bij de laatste groep. Haar eerste film, gebaseerd op haar gelijknamige roman Baise moi (te vertalen als ‘Kus me’ maar eveneens, en zo bedoeld, als ‘Neuk me’) is echter geen pornofilm, alhoewel de omschrijving geweldsporno op zijn plaats is. Wel wordt veel met (ex)pornosterren gewerkt. De regie deed ze samen met Coralie Trinh Thi, een ex-pornoster en de hoofdrollen zijn eveneens voor twee pornoactrices, beiden inmiddels uit de business. Karen Bach (aka Karen Lancaume) die Nadine speelt, pleegde in 2005 zelfmoord. Ook Raffaela Anderson (Manu) is inmiddels niet meer actief.
Geweldsspiraal
De verpauperde buitenwijken van Parijs vormen het decor van een groot deel van Baise moi. Manu en Nadine kennen elkaar aan het begin van de film nog niet. Wel hebben ze veel gemeenschappelijk: allebei moeten ze het ontgelden in een criminele wereld vol junkies, verkrachters en vrouwenmeppers. Uiteraard is al snel de maat vol en nemen de dames het heft in eigen hand. Eerst afzonderlijk, later samen. Wat volgt is een lange geweldsspiraal waarin alles wat ademt – en niet alleen de mannen – moet worden beroofd of gedood, meestal allebei. Zo nu en dan wordt er ook nog geneukt, zoals de titel belooft. Van pornosterren verwacht je ongesimuleerde seks en dat is dan ook wat de kijker krijgt. Meer plot heeft de film niet.
Geen pretenties
Een Amerikaanse recensent beschreef Baise moi treffend als ‘Thelma & Louise on crack’. Despentes zelf vertelde dat ze een low-budget punkfilm wilde maken; een wraakverhaal zonder verdere pretenties. En dat is precies wat de film geworden is: pretentieloos. Helaas heeft de film zo weinig pretenties dat hij daarmee nietszeggend is geworden, ondanks een dun laagje feminisme. Hadden de hiervoor besproken films nog diepgang – bijvoorbeeld The War Zone en Seul contre tous, die laatste film duikt overigens even op in Baise moi – de onderhavige heeft niets van dat alles. Het acteerwerk is slecht, verhaalwendingen ongeloofwaardig en abrupt, en het geweld even doelloos als in de goedkoopste exploitation film. Als het dan alleen om shock value gaat en de sier en gesuggereerde stoerheid van twee meiden die wraak nemen op alles en iedereen, had het dan goed gedaan. Maar de uitvoering is in alle opzichten beroerd.
Ontvangst
In veel landen werd geopteerd voor een ban op Baise moi. In Frankrijk werd de film aanvankelijk voor de duur van 28 jaar verboden. Een restrictie die na publieke druk werd opgeheven. Gesjoemel met ratings, protesten van conservatieve belangengroepen, ontstelde critici, het overkwam Baise moi allemaal, wat natuurlijk niet verwonderlijk is gezien de inhoud. Despentes heeft een feministische draai aan willen geven aan de controverse, bewerend dat de film alleen als porno wordt bestempeld omdat de vrouwelijke hoofdpersonages zelf de controle hebben en seks gebruiken als machtsmiddel, wat door de boze mannenwereld natuurlijk niet wordt geaccepteerd. Regelrechte onzin. De reden dat de film als porno wordt bestempeld is omdat de meeste seksscènes expliciet en echt zijn, en bovendien overbodig.
Als curiositeit is Baise moi best te genieten, maar verder niet. De film mist de diepgang die veel andere titels in deze serie wel hebben. Ook als ‘pretentieloze film’ is Baise moi mislukt. Hij mag dan ongepolijst en rauw zijn; dat is eerder te wijten aan de goedkope productie dan aan opzet. En zelfs in een goed script, wat niet meer kost dan tijd, is niet geïnvesteerd. Het is geenszins een ontregelende film, ondanks dat die schijn wel wordt gewekt. Despentes’ eigenlijke doel: een film maken waarin ‘eindelijk’ eens de vrouwen dominant en gevaarlijk zijn, is gehaald. En daarmee is alles wel gezegd.
