(foto van Weens Filmmuseum –Wolfgang Weninger)
Het duizendjarige rijk duurde iets korter. Waar niemand rouwig om is. Toch zou het zomaar kunnen dat nazi-architectuur in beton het landschap wél duizend jaar gaat verrijken. Veel hiervan zit deels verscholen in de grond, maar er zijn uitzonderingen. Zoals de acht gebouwde Flaktürm-complexen in en rond Berlijn (3), Hamburg (2) en Wenen (3). Deze werden tussen 1940 en 1944 gebouwd in opdracht van Hitler toen er in augustus 1940 toch Britse bommen op Berlijn vielen hoewel iemand had gezegd dat dit nooit zou gebeuren. Anders mocht men hem Meier noemen. Meneer Meier, ook bekend als Hermann Göring, zag uiteindelijk de helft van zijn Luftwaffe-personeel het Duitse luchtafweer bemannen om van de bijnaam af te komen. Göring en de Berlijnse Flaktürmen overleefden de oorlog niet lang, maar de twee Hamburgse en drie Weense Flaktürmen staan nog recht overeind. Ook vele Luftschutztürmen, waarvan er alleen al tweehonderd in de Bauart van Leo Winkel zijn verrezen, zouden die duizend jaar best eens kunnen gaan waarmaken.
Een maximum dikte van drieëneenhalve meter gewapend beton helpt de Flaktürmen om het een tijdje uit te houden. De drie in Berlijn waren voor de Russen in 1945 zulke harde noten om te kraken dat ze het vaak opgaven en er liefst omheen trokken in hun strijd om de stad. De torens waren belangrijke onderdelen van de luchtverdediging rond Hamburg en Berlijn. Gevreesde bestemmingen voor geallieerde bommenwerperbemanningen. De helft van de Britse bemanningen overleefde de oorlog niet. De eerste toren in Berlijn kwam al in april 1941 gereed toen ‘Gustav’, de Tiergarten toren werd opgeleverd. Net als alle andere, gebouwd door dwangarbeiders van Organisation Todt.
Flaktoren in Hamburg
De complexen bestonden in drie Bauarten. Elk met een G-toren, Gefechtsturm, als hoofdcomplex en een L-toren, Leitturm, voor de commando&vuurleiding, meestal met intrekbare radarsystemen.
Generatie 1
G-Toren afmetingen (lxbxh): 70,5 x 70,5 x 39 meter. Luchtafweer: acht Flak (Flugabwehrkanone) 128 mm in enkele of dubbele opstelling, enkele of dubbele opstellingen met 37 mm snelvuurgeschut en acht Flak vierlings van 20 mm.
L-Toren afmetingen: 50 x 23 x 39 meter. Luchtafweer: vier Flak vierling 20 mm.
Generatie 2
G-Toren afmetingen: 57 x 57 x 41,6 meter. Luchtafweer: acht Flak 128 mm in enkele of dubbele opstelling, vier Flak vierling 20 mm.
L-Toren afmetingen: 50 x 23 x 44 meter. Luchtafweer: tien Flak vierling 20 mm.
Generatie 3
G-Toren afmetingen (lxbxh): 43 x 43 x 54 meter. Luchtafweer: acht Flak 128 mm in enkele of dubbele opstelling, tien Flak vierling 20 mm.
Flak 40. Kaliber: 128 mm. Vuursnelheid: 10-12 spm. Vo: 880 m/sec. Effectief hoogtebereik: 10.675 meter
Hoewel de Duitsers in WOII nooit tot het gebruik van nabijheidsbuizen (proximity fuzes) kwamen die vanaf 1943 de luchtdoelgranaten (40 mm en groter) aanzienlijk effectiever maakten bij de geallieerden, was je als bommenwerperbemanning toch erg blij als je een flink eind uit de buurt van G-Torens bleef. Al was het maar gevoelsmatig daar ruim 1,2 miljoen mannen en vrouwen zich op het hoogtepunt in de herfst van 1944 met luchtafweer bezighielden in Duitsland. Waarvan slechts een fractie op de G-Torens.
Flak 38 vierling. Kaliber: 20 mm. Vuursnelheid stuk: tot 1800 spm. Vo: 900 m/sec. Effectief hoogtebereik: 1800-2200 meter
Naast een plek om Flak op te plaatsen, werden de Flaktürmen ook als schuilkelders gebruikt. Er zaten soms dertigduizend mensen Meier in te vervloeken. Inclusief Meier zelf. Dat ze redelijk bombestendig zijn blijkt uit de hoeveelheid springstof die nodig was om het Tiergarten torencomplex in Berlijn te slopen. In 1947 gebruikten de Britten 12 ton dynamiet om de Leitturm op te blazen. Daarna explodeerde er 25 ton dynamiet in de Gefechtsturm zonder veel resultaat. Ook een tweede portie van 25 ton maakte weinig indruk. Pas met 40 ton TNT lukte het in 1948 om deze flaktoren klein te krijgen. Wat best een veilig gevoel geeft voor een ieder die nu in Hamburg in zo’n G-Toren woont.
Luftschutztürm Berlijn (foto: www.hojobeck.de)
Meer Duitse Bauart bij airpower.at en hojobeck.de. Meer Flak, daar.
