Aan GroenLinks is een mokerslag uitgedeeld. Van tien naar vier zetels. In een progressieve stad als Amsterdam is zelfs de PVV groter dan GroenLinks, wie had dit kunnen bedenken. Zoals vaker het geval is bij rampen, kijk maar eens naar het populairwetenschappelijk programma ‘Seconds from desaster’, is de oorzaak nooit eenduidig. Het is altijd een optelsom van fouten, verkeerde inschattingen, overschattingen en verkeerde verwachtingen.
Rode draad
Zo kan je betreffende dit GroenLinks drama ook diverse oorzaken aanwijzen. Oorzaken gelegen binnen de partij maar ook daar buiten. Denk aan onhandige procedureafspraken, populistisch ingestelde media, voor GroenLinks niet vanzelfsprekende besluiten over vredesmissies waardoor roering binnen de partij ontstaat etcetera. Toch ben ik ervan overtuigd dat dit niet de redenen zijn waarom de kiezer zich heeft afgewend van GroenLinks. Het heeft met iets anders te maken dat op een soort symptomatisch gedrag begint te lijken en dat als een rode draad door dit drama heen loopt.
Halsema
Het begint met een publicatie eind december 2011 in NRC Handelsblad waarin Halsema laat optekenen dat ze GroenLinks ziet worstelen, en ze constateert dat Sap het moeilijk heeft. Dan volgt de volgende conclusie: “Politieke intuïtie ontwikkel je gaandeweg. Ik realiseer me dat ik het ook heel moeilijk heb gehad in het begin.’’
Halsema zegt hier twee dodelijke dingen: een fractieleider waarvan je vindt dat ze nog politieke intuïtie moet ontwikkelen is natuurlijk ongeschikt voor haar vak. Je bent fractieleider en geen beginnend Kamerlid ergens in de luwte. Daarnaast lijkt de tweede zin sympathiek (‘ik heb het ook moeilijk gehad’) maar is tamelijk arrogant. Omdat Halsema het moeilijk had wil nog niet zeggen dat een ander hetzelfde lot ondergaat. Maar erger is dat het een schijnsympathieke opmerking is. Het is een doekje voor het bloeden.
Dibi
De beeldvorming van een zwakke en onzekere fractieleider is geboren en blijft aanhouden. Op 4 februari 2012 wordt in NRC gesproken over ‘bronnen binnen de fractie’ die reppen over een onzekere fractievoorzitter en onduidelijkheid over de koers. Wanneer een krant schrijft over ‘interne of vertrouwelijke bronnen,’ weet je hoe laat het is. Er wordt dus gelekt. Fractielid Tofik Dibi laat in diverse media weten dat hij zich onveilig voelt in de fractie en vanaf dat moment concluderen de media dat ‘het rommelt binnen GroenLinks’. Een conclusie die lang wordt herhaald en uiteindelijk is blijven hangen.
Jolande Sap komt daardoor in een positie terecht waarin ze zich alleen nog kan verdedigen en dat is bij voorbaat een kansloze positie. Men lijkt bloed te ruiken en je kan het de media niet kwalijk nemen dat ze een partij, die zegt regeringsverantwoordelijkheid te willen dragen, onder de loep legt om te beschrijven wat er intern toch allemaal aan de hand is. Het een en ander staat natuurlijk in verband met het vreselijk gestuntel rondom het lijsttrekkerschap. Dibi negeert de afspraken die op het congres zijn vastgelegd en vaart zijn eigen koers achter de rug om van zijn fractievoorzitter. Om zich tegen kritiek via de sociale media in te dekken meldt hij op twitter, één dag voordat hij bekent maakt zich kandidaat te stellen, dat hij er een poosje ‘tussenuit’ gaat. Hier klinkt dus het slechte geweten in door van een man die willens en wetens zijn eigen plan trekt. Vervolgens ontstaat er in de media en vooral op Twitter een complete chaos. Die episode is door menig blogger reeds uitvoerig beschreven en dat ga ik dus niet over doen.
Van Gent
Wat ik wel wil noemen en wat ook aansluit op de eerder genoemde rode draad is de manier waarop vervolgens Ineke van Gent op de ontstane situatie reageert. We weten allemaal dat Dibi en van Gent dikke vrienden zijn en het is dus niet verrassend dat zij haar ‘Toffi’ (koosnaampje van Tofik Dibi) in bescherming neemt. Ze tweet stoere kreten als: ‘Kop d’r veur’ en noemt de achtkoppige selectiecommissie een ‘stelletje amateurs.’
De onberekenbare fractiegenoot Dibi, die ten koste van de beeldvorming van GroenLinks zijn eigen belang najaagt op een wijze die narcistische trekjes heeft, wordt in bescherming genomen door van Gent waarmee ze indirect mee doet aan de karaktermoord op de fractievoorzitter en de enige kandidaatlijsttrekker Jolande Sap.
Genadeslag
Maar het houdt hiermee niet op. Ook Ineke van Gent voelt kennelijk de behoefte om haar ego op te poetsen in een interview in de Volkskrant afgelopen juli. Van Gent benadrukt onder andere vooral haar bijdrage in de onderhandelingssessies van het Lente-akkoord. Je kan je afvragen waarom een vertrekkend Kamerlid dat doet; krap twee maanden vóór de verkiezingen de credits van een goed onderhandelingsresultaat niet volledig op het conto laten komen van de lijsttrekker maar zelf (terwijl je vertrekt) een stuk van de taart opeisen.
Maar natuurlijk is het meest dodelijkst haar opmerking over de leiderschapskwaliteiten van Sap. Ze laat in de Volkskrant optekenen (interview is door haar vooraf ingezien en goedgekeurd): “GroenLinks heeft al een jaar geen leiding.”
Na de messen die Halsema en Dibi in de rug van Sap staken, steekt ook van Gent trefzeker als een matador op Sap in en geeft haar én de partij de definitieve genadeslag. De gevolgen van dit alles is inmiddels bekend: GroenLinks is gedecimeerd tot drie (een vierde zetel door een restzetel) magere zetels.
Waarom doen de mensen die zeggen dat de partij hun aan het hart ligt dit alles? Ervaren politici die weten dat uitspraken als hierboven beschreven dodelijk zijn als ze in het openbaar worden gedaan en al helemaal kort voor de verkiezingen? En nog belangrijker: waarom laat GroenLinks het gebeuren?
De mantel der liefde
Het antwoord op de laatste vraag heeft te maken met het ‘we-moeten-vooral-aardig-blijven-tegen-elkaar’-syndroom waar GroenLinks al jaren last van heeft. Al gebeuren er zaken die echt niet kunnen, GroenLinks zal het steeds met de mantel der liefde bedekken, mits het een interne kwestie is natuurlijk. Ik heb dit gedurende de twaalf jaar dat ik gemeenteraadslid was ook op lokaal niveau meegemaakt. Rotte plekken werden niet benoemd, niet open gesneden en behandeld maar omzwachteld zodat ze niet langer zichtbaar zijn voor een buitenstaander. Maar rotte plekken gaan stinken en rotten verder.
Jolande Sap heeft op enig punt verzaakt haar leiderschap op te eisen. Na de bekendmaking van de uitslag van de lijsttrekkersverkiezing was het Sap die na een klinkende overwinning op Dibi naar hem toe ging en hem zoende. Zij verzoende zich letterlijk met hem terwijl dat niet haar rol was op dat moment. Dibi had zich onberekenbaar en niet loyaal getoond. De leider Jolande had met opgeheven hoofd moeten wachten tot Dibi zich bij haar had gevoegd. Je gaat naar de aap op de hoogste rots toe en niet andersom. Jolande heeft haar leiderspositie onvoldoende opgeëist. Dat blijkt indirect uit de ruimte die de anderen hebben genomen om hun spel te spelen. Bovendien erkent ze dat zelf ook. Ruiterlijk gaf ze toe dat dit iets is wat ze zichzelf kan verwijten.
Eigenbelang
De eerste vraag (het waarom) heeft vrijwel zeker te maken met eigenbelang. Al is het maar dat je het beeld van jezelf wilt creëren dat tijdens je politieke loopbaan niet (volledig) tot stand gekomen is, of waarmee je je in het leven na de politiek wilt positioneren. Bijvoorbeeld dat van ‘stoer wijf’ dat goed en hard kan onderhandelen (Van Gent) of de oud-fractievoorzitter die eigenlijk een goede minister had willen zijn (Halsema) of de vrijzinnige parlementariër die nu eens eindelijk gehoord en gezien wil worden (Dibi).
Alle andere mogelijke redenen om in de openbaarheid afbreuk te doen aan het imago van de fractievoorzitter die de lijst van je geliefde partij moet gaan aanvoeren doen geen opgeld. Immers, alle andere mogelijke redenen zoals oprechte zorgen over de koers of het imago van de partij, de sfeer tijdens de fractievergadering of de politieke intuïtie, kunnen worden opgepakt en opgelost zonder dat ook maar één enkele buitenstaander hier weet van heeft.
GroenLinks zal zich moeten herpakken en zich moeten verlossen van de zachteheelmeestersmentaliteit. Soms moet de bezem erdoor wil je een schoon hok krijgen, zonder wrijving geen glans.
De GroenLinks-kiezers wéten dat het verkiezingsprogramma dik in orde is. Maar ze willen hun kostbare stem in barre tijden niet verkwanselen aan een partij met ‘gedoe.’ Die nemen ze niet serieus en volkomen terecht. Helaas.
Lees ook: ‘Jolande Sap heeft het knap gedaan‘, ‘De hedendaagse creatieveling is wel groen maar niet links‘ en ‘Ideologie is juist niet het probleem van GroenLinks‘.
