Het verhaal gaat dat er eens een huismoeder was die altijd de einden van de ham af sneed. Gevraagd naar de reden van dit gebruik verwees zij naar haar moeder: die deed dat ook altijd, het had waarschijnlijk iets te maken met malsheid. Natuurlijk werd vervolgens haar moeder ook om de reden gevraagd, die op haar beurt naar oma doorverwees. Om een saai langdradig moralistisch verhaal kort te maken: bij navraag sneed oma de zijkanten van haar ham omdat de schaal in haar oude keukentje gewoon te klein was om er een hele ham in te leggen. Het moraal van dit verhaal, dat in vele vormen bestaat, is dat je altijd moet vragen naar ‘het waarom’ van zaken en niet klakkeloos processen moet kopiëren. Menig dominee, rabbi en manager heeft inmiddels een versie van dit verhaal, al dan niet met ham, verteld en daarmee krijgt het verhaal eigenlijk een heel andere lading. Namelijk: hoe vaak kun je een anekdote blijven doorvertellen voordat je publiek bij de eerste zinnen al afhaakt?
De manier waarop dit verhaal de rondte doet lijkt een beetje op die van de kettingbrief. Het heeft een ogenschijnlijk leerzame inhoud, het is eenvoudig te begrijpen en vooral ook eenvoudig te delen. De bronnen blijven onduidelijk maar wel “een moeder van”, dus voldoende dichtbij en het wordt vaak verteld vanuit een machtsongelijkheid, waarbij de toehoorder iets ‘leerzaams’ voor de kiezen krijgt. Het feit dat dit inmiddels zo’n beetje de bekendste management anekdote bij reorganisaties is geeft het echter ook een ander aspect van de kettingbrief mee: in de ogen van velen wordt de verzender een beetje belachelijk, misschien zelfs wel onbetrouwbaar. En welke manager wil nu graag zo’n soort label opgeplakt krijgen?
Hoewel het zeer waarschijnlijk waar is dat de meeste organisaties alleen zéggen dat ze graag de “Why” vraag horen, is het in principe best een goed streven iedereen ervan te doordringen dat klakkeloos zaken overnemen niet altijd verstandig is. De vraag is alleen of dat op een dergelijke manier moet. Wanneer je als bedrijf “kenniswerkers” in dienst zegt te hebben (en dat zijn steeds meer bedrijven) dan valt het te verwachten dat die werknemers dus een zekere kennis in huis hebben. Waarom menig manager dan toch doet alsof er één magisch organisatiemodel bestaat, terwijl elk eerstejaars college iets anders vertelt, is iets waar je je dan over kunt verbazen. Dan denkt de rest van de organisatie toch al bij voorbaat “Ja, je kunt me nog meer vertellen!”? Hetzelfde geldt voor dit soort anekdotes, waarom zou je een principe dat waarschijnlijk overbekend is op deze manier willen introduceren?
Uiteindelijk valt er best iets te zeggen voor de kracht van de herhaling, het feit dat je ooit iets ergens geleerd hebt wil niet altijd zeggen dat je het nog dagelijks toepast. Alleen al daarom mag er best eens op het belang van inzicht in de bedrijfsprocessen gewezen worden, zelfs al mag dat als bekend worden verondersteld. Er zijn echter mensen die de anekdote geheel vanuit het eigen gezichtspunt, als “Mijn vrouw sneed altijd de zijkanten van de ham…”, menen te moeten vertellen, maar waarom zou je dat op zo’n manier willen doen? Grote kans dat je dit vertelt, terwijl je publiek denkt “hij staat hier een beetje te doen alsof hij dit niet eerder van iemand anders had gehoord”. Misschien klinkt het wat cynisch, maar dit kan toch nooit heel positief voor je geloofwaardigheid zijn.
Het is -kortom- zaak dat we eens afstappen van het inzetten van clichéverhalen in dit soort “inspiratiesessies”. U kunt vast nog wel een paar voorbeelden geven van relatief nieuwe social media juich-verhalen over “de kracht van het delen” die inmiddels helemaal uitgekauwd zijn. Natuurlijk, er zijn er altijd een stel die de anekdote nog niet kenden, maar wat is er mis met beginnen met “U kent waarschijnlijk wel de anekdote over het afsnijden van de uiteinden van een ham”? Het lijkt een klein verschil, maar het bespaart je zeer waarschijnlijk een heel stuk voordracht en het komt ook nog eens betrouwbaarder over. Sterker nog: vervolg met een verhaal van binnen je eigen organisatie. Lekker duidelijk, lekker praktisch en in ieder geval wel een ‘echt’, ‘eigen’ verhaal, en dat is nu helemaal de nieuwe hipheid natuurlijk. We moeten af van het terugdeinzen voor praktische voorbeelden omdat we wel eens iemand voor het hoofd zouden kunnen stoten. Algemene anekdotes kunnen best aardig zijn en een droog verhaal enige luchtigheid verschaffen. Door uitgekauwde verhalen als geheel eigen te vertellen lijken sprekers echter vaak de moraal van hun eigen verhaal negeren: oude zaken blijven herhalen is in een nieuwe situatie meestal een stuk minder sterk.
