Hoe deed hij het, deze Ronald Janssen, het vermoorden van die Belgische meisjes? Schoot hij ze dood en verborg hij het lijk of verkrachtte en martelde hij de slachtoffers eerst om ze vervolgens met zijn eigen handen te wurgen? Was het seksuele lust en het verlangen naar macht dat hem tot deze daden dreef of het pure sadisme? Genoot hij van de angst die steeds zichtbaarder werd bij zijn slachtoffers? Bevredigde hij zichzelf bij het geschreeuw en gekerm van de vrouwen die uiteindelijk wisten dat het in eerste instantie zo sympathieke gezicht van hun beul het laatste gezicht was wat ze in hun leven zouden zien? Vragen waarop weliswaar een antwoord mogelijk is. Maar wel vragen waarop elk antwoord uiteindelijk onbevredigend zal blijken te zijn.
Want ook als deze goedmoedige en vrolijke tekenleraar, die onlangs nog werd gefilmd tijdens een gezellige nieuwjaarsborrel en buurtbarbecue, al zijn moorden bekent en gedetailleerd beschrijft rest nog altijd die ene vraag: waarom?
Afgezant van het kwaad
Hoe kan iemand een ogenschijnlijk keurig leven leiden maar in zijn vrije tijd een bloeddorstige seriemoordenaar zijn? Welke schakel wordt dan omgezet in het hoofd en is dat een schakel in het menselijk hoofd of slechts een schakel in het hoofd van een monster? Een demon. Afgezant van het Kwaad. Als een boodschapper uit een duistere dimensie.
De vraag wat seriemoordenaars drijft blijft intrigeren. Zeker als de moordenaars keurige huisvaders blijken te zijn. Een bekende Amerikaanse serial killer als Ted Bundy bleek een enorm gemiddelde burgerman. De ideale buurman. Kon leuk overweg met kinderen, goede burger, participeerde op keurige wijze in de maatschappij, was aantrekkelijk en maakte makkelijk contact. En legde in zijn vrije tijd vrouwen om na ze eerst te hebben verkracht om ze daarna te verminken. Zonder enige aanwijsbare reden. Behalve dan dat een duistere drift hem daartoe dreef.
Dexter
De populaire serie Dexter maakt dankbaar gebruik van dit gegeven. Politieman Dexter legt weliswaar alleen criminelen om (en dat maakt hem tot hetzelfde soort duistere vigilanteheld als Batman) maar zijn drijfveren zijn van een zelfde duistere kracht: het martelen en moorden is voor hem pure lust. Lust die hij op geen enkele andere manier kan ervaren of uiten. Een kracht die groter is dan alle andere voor mensen bekende krachten en, afschuwelijk genoeg, een kracht die hij al vanaf zijn geboorte lijkt te hebben meegekregen. Het was niet zijn vader die hem sloeg of misbruikte. Het was geen trauma (alhoewel in seizoen 1 schijnt te worden onthuld dat er toch een trauma aan zijn gestoorde persoonlijkheid ten grondslag kan liggen). Geen psychose. Geen stemmen in zijn hoofd. Het was een drift die hem als kleine jongen er al toe aanzette om dieren te martelen en te doden.
Het is vreselijk om te beseffen dat geen enkele seriemoordenaar, ook deze Belg die het arme door ellende geteisterde België opnieuw opzadelt met het Kwaadste van alle Kwaden niet, een bevredigend antwoord zal kunnen geven op het Grote Waarom. Gewoon omdat ze het zo voelden. Omdat ze niet anders konden. Omdat ze zich niet konden beheersen. Het aanschouwen van het ultieme leed bij anderen werkt voor deze seriemoordenaars als een krachtige drug. Zonder het sadisme en het nemen van onschuldige levens is hun leven niet mogelijk. Het kwade als voorwaarde van het bestaan.
Hannah Arendt
Sinds Hannah Arendt en haar verslagen van het proces Eichmann weten we al dat juist het kwade zo banaal is. Eichmann duwde eigenhandig miljoenen joden de gaskamers in maar bleek in werkelijkheid niets meer dan een suffe ambtenaar. Een potloodlikker die elke dag met een boterhamtrommeltje naar zijn werk ging. Een bedeesde keurige man, de ideale buurman. De laatste persoon op aarde die je van massamoord verdenkt. Mocht er bij het proces van Ronald Janssen een nieuwe Hannah Arendt opstaan dan zal het verslag precies hetzelfde blijken te zijn. Het kwaad heeft het gezicht van het banale bestaan. En niets meer dan dat.
Juist dat maakt de seriemoordenaars (ze zullen altijd onuitroeibaar blijven) zo angstaanjagend: ze zitten naast u in de trein. Het is uw buurman. U bent er mee getrouwd. De tekenleraar van uw kind is er een. Wellicht bekleedt er zelfs één een hoge functie. En weet u zeker dat de nieuwe Ronald Janssen u ’s ochtends in de spiegel niet aanstaart vanuit de afgronden van een onbekende werkelijkheid?
Het kwaad heeft weer een nieuwe naam: Ronald Janssen. Zelfs zijn naam is banaal.
