Hoe bang moeten we zijn voor Geert Wilders? Alexander Pechtold vertelt iedereen die het horen wil dat Wilders een racist is. Mark Rutte vindt dat Wilders het vertrouwen in de democratie schaadt. Oud-minister Ella Vogelaar maakt zich ernstige zorgen, net als Herman van Veen en nu ook Peter R. de Vries, die Wilders ‘gevaarlijk en ronduit kwaadaardig’ noemt. Vormt Wilders echt zo’n gevaar voor de democratie? Het antwoord is natuurlijk: nee. Als we kijken naar de recente politieke geschiedenis wordt snel duidelijk dat Wilders best gerelativeerd mag worden. Dat geldt helaas niet voor zijn ideeën.
Hoe ging het ook alweer in 2002? Een columnist van Elsevier stelde zich verkiesbaar en in een hoog tempo kreeg hij brede bekendheid en grote populariteit. Fortuyn werd door de volledige politieke elite verketterd, zijn ideeën waren gevaarlijk, onuitvoerbaar en onethisch. Niemand schuwde enige negatieve kwalificatie om Fortuyn de grond in te boren, of zoals hij het zelf zei: ‘te demoniseren’. Als Fortuyn aan de macht zou komen, zou dat een ramp voor het land zijn.
Hoe stond Nederland ervoor in 2005? Wat onbekende Kamerleden maakten een wet voor een raadgevend referendum over de Europese Grondwet. Niemand interesseerde zich voor dat verdrag, tot uit de peilingen bleek dat de Grondwet waarschijnlijk afgewezen zou worden. Alle grote politieke partijen begonnen te roepen dat Nederland bij een ‘nee’ internationaal niet meer mee zou tellen, dat het de economie enorm zou schaden en een minister riep dat er oorlog zou uitbreken. Rampen lagen opnieuw op de loer.
Waar eens iedereen riep dat de LPF een ramp voor het land zou zijn, bleek dat toch mee te vallen: het land was weliswaar enkele maanden onbestuurbaar, maar daarna verdween de partij in het niets. Een afwijzing van de Europese Grondwet zou een ramp zijn voor het land, maar Nederland telde na het referendum eerder meer dan minder mee in Brussel. Bovendien was het reden om de Nederlandse bijdrage aan de EU eindelijk eens te verlagen.
Ideeën Fortuyn
Niet alleen bleken de rampen voor het land wel mee te vallen, politici veranderden bovendien van mening en deden net alsof ze nooit ergens voor hadden gewaarschuwd. Beide gebeurtenissen hadden een beslissende invloed op het politieke debat in de jaren erna. Vrij algemeen werden veel ideeën van Fortuyn alsnog omarmd door politieke elites en er kwam meer dan ooit debat over nut en noodzaak van verdere Europese integratie.
Hoe zou het dan aflopen met Wilders? We weten inmiddels wel dat Wilders helemaal geen stabiele partij opbouwt die voor een langere periode aan de macht zal zijn. Wilders is een voorbijgaand fenomeen, net zoals Fortuyn, Verdonk en Paul van Buitenen dat waren. Geert hoeft niet bestreden te worden, hij en zijn partij lossen vanzelf op in het niets.
Europese Grondwet
Maar de toekomstige aftocht van Wilders maakt hem niet irrelevant. De inhoudelijke invloed van Wilders is allang een feit. Zelfs Femke Halsema vindt de islam inmiddels problematisch en politici hebben dikwijls het woord ‘islamisering’ van Wilders overgenomen. Daarmee staat de islam als politiek issue definitief op de politieke agenda, en verschuift het debat verder naar rechts. Terugkijkend naar Fortuyn en de Europese Grondwet, weten we dat Wilders zelf een voorbijgaand fenomeen is, zijn ideeën zijn dat niet. Die kunnen zelfs leidend worden.
Relativeer dus Wilders en wees niet bang voor hem: maak je druk over al die politici die langzaam zijn kant op bewegen.
Chris Aalberts is docent en onderzoeker politieke communicatie (www.chrisaalberts.nl)
