De gemeenteraadsverkiezingen zitten er weer op. Het resultaat: de laagste opkomst ooit, de kiezers zweven als nooit tevoren en als ze naar de PVV kunnen zweven, doen ze dat. Zowel thuisblijvende als ontevreden kiezers leiden altijd weer tot dezelfde eindeloze discussies: hoe is het toch mogelijk dat de politiek die ‘het dichtst bij de burger’ staat, zo weinig interesse oproept? Waarom geven zo veel burgers hun stem aan partijen die geen oplossingen hebben?
Het antwoord op deze vragen is eenvoudig. Laten we kijken naar Amsterdam, nog zo’n gemeente waar de PVV heel groot had kunnen worden. Als voorbeeld nemen we die metrolijn die miljoenen meer kost dan begroot, veel grotere risico’s kent dan ingeschat en waarvan de aanleg veel langer duurt en meer overlast geeft dan gepland. De Amsterdamse zender AT5 meldde afgelopen week dat Amsterdammers de aanleg van de Noord/Zuidlijn het belangrijkste lokale onderwerp vinden. Wat konden we hiervan in de Amsterdamse campagnes terugvinden?
Mislukt bouwproject
Ik beperk me even tot de grootste partijen. De PvdA merkt in haar programma droogjes op dat de aanleg ‘niet zonder slag of stoot’ gaat en dat er voor de toekomst ‘stevige lessen’ getrokken moeten worden. De VVD merkt op dat de vertraging bij de Noord/Zuidlijn aan de overheid zelf te wijten is. Het CDA noemt in een bijzin ‘schrikbarende budgetoverschrijdingen’. D66 wil bij de overheid ‘een sterk opdrachtgeverschap’ en stelt dat de gemeenteraad niet alle wijsheid in pacht heeft. Vervolgens prijst de partij het innovatieve karakter van het project. Tja.
Nog maar een paar maanden geleden concludeerde de Amsterdamse gemeenteraad zelf dat het besluit om de Noord/Zuidlijn aan te leggen ondeugdelijk was. De PvdA had de problemen met de lijn zelf kunnen voorspellen. De VVD wil graag ‘de overheid’ de schuld geven maar vergeet te vermelden dat ze zelf voorstander was, het CDA mist een vermelding naar haar instemming met de lijn waarvan de kosten exploderen en D66 vergeet te melden dat dit innovatieve en unieke bouwproject inderdaad gebouwd wordt omdat er nogal wat mensen in de gemeenteraad zitten die slechte beslissingen nemen. Zoals die van D66, ook voorstander van die metro.
Publieke verantwoording
Nu kan men natuurlijk zeggen: dit is gepraat achteraf, veel geld is al in de grond gestopt en die lijn is uiteindelijk wel nuttig, dus bouw dat ding af en hou erover op. Dat is vermoedelijk de reactie van de gehele Amsterdamse politieke elite. Het is natuurlijk goed die metro af te bouwen, dan is het allemaal nog ergens goed voor geweest. Maar daarmee hebben we nog niets gezegd over het fenomeen ‘publieke verantwoording’. Lokale verkiezingen zouden (volgens de theorie) ook moeten gaan over het afrekenen van politieke partijen over het gevoerde beleid. Zij zouden moeten toelichten wat ze hebben gedaan, hoe besluiten tot stand kwamen en wat dat opleverde. Stilte alom. De metro wordt afgebouwd, en de burger krijgt van de grote partijen geen keuze en ook geen uitleg.
In een tijd dat we veel klagen over een lage opkomst bij verkiezingen en de doorbraak van Wilders, moeten politici ook eens nadenken wat ze zelf kunnen doen om die trends te keren. Burgers zijn niet gek: ze begrijpen best dat ook in de gemeenteraad fouten worden gemaakt, en soms hele domme. Maar burgers verwachten wel een verantwoording van de gemaakte keuzes en willen bij verkiezingen kunnen bijsturen. Als dat niet kan, resteren maar twee opties: thuisblijven of Wilders stemmen. Als partijen dit niet veranderen, is de opkomst over vier jaar weer lager, en hebben alle gemeenten (helaas) een mega-PVV-fractie.
Chris Aalberts is docent en onderzoeker politieke communicatie
