In de aanloop naar de verkiezingen zendt het programma Buitenhof wekelijks discussies uit over de verkiezingsprogramma’s tussen een lijsttrekker en een kritische denker. Het levert ontluisterende televisie op. Politici blijken nauwelijks over zelfreflectie te beschikken.
Twee weken geleden was Alexander Pechtold te gast. Hij werd ondervraagd door bestuurskundige Paul Frissen, die zich afvroeg of D66 echt staat voor democratie en vrijheid, zoals de partij zo graag beweert. Pechtold wil dat winkels op zondag open zijn, dat de SGP vrouwen toelaat in haar partij, dat homo’s door iedereen worden geaccepteerd en dat Darwin op alle scholen wordt onderwezen. Frissen vroeg zich af of echte vrijheid niet betekent dat burgers ook mogen vinden dat winkels op zondag dicht blijven, dat de evolutietheorie onzin is en vrouwen politiek incapabel zijn. Een voorstel van D66 om verplicht op alle scholen Darwin te onderwijzen noemde hij staatsdidactiek. Wat betekent democratie eigenlijk voor D66?
Les gelezen
Deze week was het de beurt aan Emile Roemer van de SP, die hoogleraar marktwerking Barbara Baarsma tegenover zich vond. Baarsma vroeg zich af of de zwakkeren in de samenleving erbij gebaat zijn als het SP-programma wordt uitgevoerd. Haar conclusie was negatief: de SP beschermt vooral de belangen van bestaande partijen: laagbetaalde medewerkers krijgen meer loon, uitkeringstrekkers worden niet gekort en veelverdieners mogen in goedkope huurwoningen blijven wonen. De SP doet niets voor zwakkeren die een plaats op de arbeids- of woningmarkt willen verwerven. Met het hogere minimumloon zoals de SP dat voorstelt, zullen zwakkeren op de arbeidsmarkt juist minder snel werk vinden en blijven zij afhankelijk van de overheid.
Pechtold liet zich uitgebreid door Frissen de les lezen over wat democratie betekent, en Roemer hoorde de macro-economische theorie van Baarsma aan. Beiden bleken niet in staat te reflecteren op hun eigen standpunten en op mogelijke inconsistenties in hun programma. Ook bleken ze geen antwoord te kunnen geven: ze herhaalden slechts hun nobele intenties. Roemer vertelde uitgebreid over de armoede onder een deel van werkend Nederland, maar dit was niet de vraag die Baarsma had gesteld. Pechtold negeerde Frissens vraag of vrijheid ook kan betekenen dat je zondag niet winkelt. Ze hadden allebei kennelijk nog nooit over deze kritiek nagedacht.
Geen reflectie
Helaas is dit niet alleen het probleem van Pechtold en Roemer. Het is het probleem van een hele generatie politici: geen reflectie op eigen standpunten. Dit is bovendien geen fenomeen van onbekende Kamerleden, maar geldt juist ook voor politieke leiders. Wilders weet natuurlijk best dat de meeste moslims geen aanhangers van de jihad zijn, maar hij negeert het gewoon. Balkenende praat graag over normen en waarden, maar weet dat de overheid daar niets aan kan doen. Mark Rutte roept dat de integratie moet verbeteren, maar weet dat dit een proces is dat decennia zal duren en dat er weinig mogelijkheden zijn dit te versnellen. En ga zo maar door.
Wat zou de kwaliteit van het politieke debat toenemen als politici wel zouden reflecteren op wat ze zeggen. Het zou leiden tot minder voorstellen die onuitvoerbaar zijn, tot minder plannen over kwesties waar de politiek niet over gaat, tot grotere overeenstemming tussen beloften en gerealiseerd beleid, tot een beter beeld bij kiezers van wat ze van de politiek mogen verwachten en daarmee tot minder burgers die teleurgesteld zijn in de politiek. Het zou de politiek niet alleen eerlijker en transparanter maken en een beter imago geven, het zou zelfs voordelig zijn voor politici zelf: ze zouden minder vaak hoeven uitleggen dat ze zich ‘weer niet’ aan hun beloften hebben gehouden.
Chris Aalberts is docent en onderzoeker politieke communicatie. Hij heeft Buitenhof met Femke Halsema helaas gemist (www.chrisaalberts.nl)
