Voor verkiezingen die welhaast episch genoemd mogen worden, getuige kwalificaties als ‘de belangrijkste verkiezingen van een generatie’ is het verdacht stil en verdacht rustig. In een tijd waarin het Europese project onder druk staat, na de kredietcrisis een landencrisis aantreedt en waarin dús zware bezuinigingen doorgevoerd moeten worden, past een intensief politiek debat.
Margegepiel
In plaats van zo’n intensief debat krijgen we discussies over non-onderwerpen geserveerd. Op de vraag ‘waar gaat u op bezuinigen?’ komt steevast in ieder geval het antwoord ‘op het ambtenarenapparaat’. Dat in de afgelopen vier kabinetsperiodes diezelfde methode is in gezet en heeft geleid tot een toegenomen ambtenarenapparaat lijkt iedereen te zijn vergeten. Dat de winst van ‘snijden in de overheid’ een zeer marginale bijdrage levert aan het bezuinigen van 36 miljard blijft ook onbesproken.
Gepiel in de marge, dat is wat we zien in de verkiezingscampagne. Gezwaai met cijfertjes van het CPB, waaruit blijkt dat de VVD in 2040 de meeste banen creëert. Pogingen van Job Cohen om de discussie over dit soort kleine deelonderwerpen te verleggen naar het verkiezingsprogramma als geheel, en de (al dan niet sociale) invloed die het verkiezingsprogramma op de samenleving heeft, schieten tot noch toe wortel. En als een zwaar onderwerp als de hypotheekrenteaftrek wordt aangesneden, vluchten de politieke partijen in korte toelichtingen om vervolgens terug te keren naar de kleinere onderwerpen.
Hyperconsumptie
Terwijl dit alles zich voltrekt, blijft de mogelijk belangrijkste en meest fundamentele discussie ongevoerd: die over het functioneren van de economie als zodanig. Het is inderdaad zo dat de VVD de meeste economische vooruitgang boekt, maar dan wel binnen de kaders van het neoliberale marktsysteem zoals we dat nu kennen. Dat neoliberale marktsysteem is gebaseerd op groei. Geen groei, geen functionerende economie.
Een economie gebaseerd op groei is corrupt in zichzelf, want leidt uiteindelijk tot hyperconsumptie. Een grens die we overigens al ruimschoots over zijn, getuige de oceanen die bijna leeg gevist zijn, de bio-industrie die nodig is om aan onze vleesbehoefte te kunnen voldoen, et cetera. Nu de gevolgen van die hyperconsumptie zich aan ons opdringen via de opeenvolging van crises die we ervaren, wordt het manco van de economie apert. In de afgelopen tweehonderd jaar heeft het neoliberalisme ons goed gediend, maar de grenzen van het systeem zijn duidelijk bereikt.
Nieuw economisch systeem
Waarom zijn politieke partijen dan niet in discussie over het creëren van een mondiaal nieuw economisch systeem dat deze corruptie op kan heffen? Waarom hebben politici het niet openlijk over het herijken van de overheidstaak en een herdefiniëring van onze verzorgingsstaat? Of – daaraan ten grondslag liggend – een herijking van ons welvaartsideaal. Waarom wordt het opnieuw optuigen van dezelfde economie die de crises veroorzaakt niet zelf aan de orde gesteld?
Het heeft er schijn van dat politieke partijen ons en zichzelf de blinddoek voorhouden. Blind voor de ophandenzijnde ellende of niet bereid daar nu open over te spreken, bang voor het verlies van stemmen. Die politici verzaken uiteindelijk omdat zij de samenleving niet toekomstbestendig maken.
