Femke Halsema heeft een koekje uitgedeeld aan de homogemeenschap op bezoek bij de COC. Gewoon voor een beetje meer goodwill in deze spannende verkiezingsperiode beloofde ze dat Groen Links zich hard gaat maken voor zwaardere straffen voor geweld vanwege iemands seksuele geaardheid, etniciteit, religie, handicap of leeftijd. Maar het harder bestraffen van geweld tegen minderheidsgroepen is een extreem slecht idee. Twee redenen waarom.
Reden numero uno: South Park. Hoe kunnen we weten waarom mensen geweld plegen? Antwoord: dat is zo gemakkelijk nog niet. Als Eric Cartman in South Park een zwarte jongen op school een klap geeft, is het dan racistisch geïnspireerd geweld – geweld omdat het een zwarte jongen was of geweld omdat beiden toevallig ruzie hadden? Het is gemakkelijk om het eerste te ontkennen – zeker wanneer er hogere straffen staan op het eerste motief dan op het tweede. Het voorstel van Femke Halsema is om die reden dus onuitvoerbaar. Het leidt er alleen maar toe dat geweldplegers hun eventueel discriminerende motieven niet zullen toegeven.
Maar de tweede reden is interessanter. Stel dat we iemands ware motieven kunnen achterhalen. Is het dan terecht om mensen met een motief harder te straffen dan mensen zonder motief?
Zinloos
Geweld vanwege iemands seksuele geaardheid, etniciteit, religie, handicap of leeftijd is niet goed, maar het is in ieder geval een reden, een motief om geweld te plegen. Dit in scherp contrast tot het verschijnsel bekend als zinloos geweld. De Rotterdamse socioloog Willem Schinkel deed er eens onderzoek naar en concludeerde dat zinloos geweld in wezen ten onrechte zinloos geweld wordt genoemd. De plegers van zinloos geweld hebben vaak namelijk wel een motief, namelijk de beleving van geweldpleging zelf. Geweld is het motief voor het plegen van geweld.
Alleen psychopaten en liefhebbers van formele logica herkennen de schoonheid van dit inzicht. Een perfecter motief voor het plegen van geweld is er niet. Hier is geen enkele logische kloof tussen doel en middel. Neem de vraag: ‘Waarom heb je die homo in elkaar geslagen?’ Dan is het nimmer afdoende om te zeggen: ‘Omdat hij homo was en ik haat homo’s.’ Die argumentatie is onvolledig, omdat men dan toch tenminste dient uit te leggen waarom het middel (geweld) nu echt nodig was voor het bereiken van het doel (hier: uiting geven aan haat richting homo’s). Kan homo’s haten niet gewoon op een andere manier? Dat is anders bij de vraag: ‘Waarom heb je Ingrid in elkaar geslagen?’ en het antwoord: ‘Omdat ik zin had om iemand in elkaar te slaan.’ Het middel (geweld) is hier een met het doel (ervaring van geweld). Natuurlijk blijft ook hier de vraag open staan waarom uitgerekend Ingrid het slachtoffer moest worden van die wens, maar duidelijk is in ieder geval dat de ervaring van geweld niet mogelijk is zonder het plegen van geweld.
Zinvol
Toch wordt dit motief voor geweld zelden erkend voor wat het is: een motief voor geweld. Precies daarom is het ook zo’n slecht idee om geweld vanwege seksuele geaardheid, etniciteit, religie, handicap of leeftijd zwaarder te bestraffen dan overige vormen van zinloos geweld. Het suggereert dat er zoiets bestaat als zinloos geweld en superzinloos geweld. En dat kan toch niet de bedoeling van Femke Halsema zijn?
Eric Stam is debattrainer en blogt op www.ericstam.nl en www.debatblog.nl.
