Een van de redenen waarom er op televisie zoveel reality-programma’s te zien zijn, is dat ze goedkoop zijn om te maken. De productiekosten zijn laag en de mogelijkheden voor sponsoring zijn eindeloos. Dit is in het bijzonder zo bij lifestyle-televisie, zoals Eigen Huis & Tuin en Wie Is De Chef?. Deze titels bieden je advies over het goede leven, of liever gezegd: de goede lifestyle. En de weg naar het goede leven, zo doceert de lifestyle-expert, is door consumptie.
Juist
In lifestyle-televisie is identiteit een doe-het-zelf klus, waarvoor je slechts het juiste gereedschap nodig hebt. Lees dit boek, gebruik deze ingrediënten, koop dit soort kleding en je zult gelukkiger zijn. Het ik is maakbaar en is te bereiken door consumptie. Titels als Say No To The Knife en How To Look Good Naked wijzen de kijker erop dat de weg naar een beter ik nooit ligt in een dieet of in plastische chirurgie (zoals dat een aantal jaar geleden wel zo was). In plaats daarvan moet je tevreden zijn met hoe je eruit ziet en moet je je lichaam accepteren. De weg naar die acceptatie ligt echter in consumptie: een cursus rechtop lopen, kickboksen voor betere eigenwaarde en – uiteraard – een nieuwe garderobe geven de deelnemer een nieuw (juist) zelfbeeld.
Lifestyle-televisie gaat vaak over een totaalplaatje. Wanneer het aankomt op koken, leert de kijker dat lekker eten niet alleen gaat over de juiste ingrediënten, maar ook over de juiste keukenmachines en de juiste manieren en momenten van verorberen. Nergens wordt dit duidelijker dan bij de ultieme lifestyle-chef Jamie Oliver: ‘na een nacht stappen met je mates, is deze club sandwich een perfecte snack’.
Experts
Of het nu gaat om de avondmaaltijd, de tuin of de kinderen, in lifestyle-televisie leren ‘gewone’ mensen van experts hoe ze een beter, mooier, geweldiger leven kunnen leven. De deelnemers aan lifestyle-televisie zijn een doorsnede van de bevolking. Reality-televisie gaat immers om een democratisering van televisie, iets dat ook terug te zien is in andere soorten reality zoals Big Brother of Idols. Maar gewone mensen kunnen niet zomaar een beter leven krijgen. Er is begeleiding van een expert voor nodig. De gewone mens kan alleen dankzij deskundologen als Mari van de Ven of Dyanne Beekman getransformeerd worden tot een betere mens.
De experts leren deelnemers aan lifestyle-televisie de normen van de middenklasse. Deze normen zijn impliciet: ze worden als neutraal gebracht. Onrendabele dames in korte rokjes leren van Trinny en Susannah hoe ze hun borsten binnen de perken houden. Jamie Olivier belichaamt zelf de transformatie van lagere naar acceptabele middenklasse. Hij probeert een authentieke lagere klasse identiteit neer te zetten (met wat volgens critici een mockney accent is), maar de kennis die hij overbrengt is moreel getint en gaat over middenklasse smaak. Zijn ontwikkeling tot food activist sluit daarbij aan: hij spreekt schande over de kwaliteit van het eten van die arme onrendabele kindjes op Britse openbare scholen.
Strijd
In lifestyle-televisie wordt de complexiteit van het leven keer op keer gereduceerd tot consumptiekeuze en die keuze wordt vergemakkelijkt door de begeleiding van experts. Het bereiken van de juiste lifestyle is echter een onmogelijke taak. Normen en waarden veranderen, omdat klasse en smaak altijd in beweging zijn. De recente sterke focus op gezondheid laat die dynamiek zien. Een beter ik bereik je uiteindelijk nooit, want dat zou betekenen dat je consumptie zou stagneren en dat kan het kapitalisme niet hebben.
Linda Duits is eigenaar van Diep Onderzoek en doet onderzoek naar populaire cultuur.
