Het hbo ligt weer eens onder vuur. Op Geenstijl klagen studenten over het niveau van de opleidingen, het weggeven van studiepunten en regelingen om zoveel mogelijk studenten te laten slagen. Deze lijken aan alle hbo-instellingen voor te komen. Dit allemaal naar aanleiding van een bericht dat studenten van de Hogeschool InHolland ‘zonder extra moeite’ hun diploma mochten afhalen. Zo kreeg InHolland alsnog subsidie die ze anders waren misgelopen.
Dit alles leidt tot de stelling dat een hbo-diploma weinig of misschien wel niets waard is. Immers: instellingen maken vakken zo makkelijk dat iedereen slaagt en als men het dan nog niet haalt, zijn er speciale trajecten om studenten alsnog aan een diploma te helpen. Al deze berichtgeving lijkt misschien serieuze onderzoeksjournalistiek, maar dat is het zeker niet.
In het hbo wordt gewerkt met competentiegericht onderwijs. Dit betekent dat kennis, vaardigheden en attitudes centraal staan die studenten in de beroepspraktijk nodig zullen hebben. Het regent projectgroepen, stages en trainingen, allemaal om de beroepssituatie zo goed mogelijk na te bootsen. De toetsing gaat vaak niet via ouderwetse tentamens, maar via assessments die pretenderen de competenties – lees vaardigheden – van studenten vast te stellen.
In het hbo wordt vooral gewerkt met praktijksituaties waarin studenten zelfsturend kunnen leren. Ze gaan naar bedrijven om een opdracht uit te voeren, vergaderen met hun projectgroep over hun voortgang en schrijven adviesrapporten alsof ze al in diezelfde praktijk werkzaam zijn. De stap tussen school en werk wordt op deze manier zo klein mogelijk gemaakt. Het is een kleine stap om te zeggen: werken aan projecten op school lijkt op werken in de praktijk. Beide kunnen leerzaam zijn en tot competenties leiden, en dus ook tot een diploma.
EVC’s
We hebben het dan over EVC’s: ‘erkenning van verworven competenties’. Mensen die nooit een hbo (of mbo) van binnen hebben gezien, maar wel werkzaam zijn in ‘het vak’, kunnen via een procedure hun competenties (die einddoel van de opleiding hadden kunnen zijn) erkend krijgen met een diploma, en zoals een van de vele websites stelt: ‘hun arbeidsmarktpositie verstevigen’ en ‘kennis, ervaring en talent zichtbaar maken’.
Men kan het oneens zijn met deze procedure, maar zolang het gaat om vaardigheden klopt het idee: men kan ook op het werk competenties verwerven en dat hoeft niet onder te doen voor de competenties van iemand die van school komt. De EVC-procedure is dan ook op heel veel plaatsen beschikbaar. Dit is wat InHolland doet bij de studenten die ‘gratis’ een diploma konden afhalen: het is een alternatieve EVC-procedure. Misschien is dat juridisch – vanwege de subsidie – onjuist, maar het gaat niet om een uitzonderlijke regeling.
Kwaliteit
Is er dan niets te klagen over het hbo? Zeker wel. Het competentiegerichte onderwijs is zo goed als failliet, een mislukt project dat zoveel beroep doet op de zelfredzaamheid van studenten dat er extreem veel studenten uitvallen en nauwelijks iets leren. Iedereen heeft boter op zijn hoofd. De politiek suggereert de kwaliteit van het onderwijs te verbeteren, terwijl men nauwelijks invloed heeft op deze verzelfstandigde instellingen.
Hbo-bestuurders staan te ver van het onderwijs af en kennen de problemen simpelweg niet. Welke expertise heeft InHolland-baas Geert Dales op onderwijsgebied? Geen enkele. Docenten vinden vaak dat competentiegericht onderwijs een ramp is, maar kiezen er massaal voor die kritiek niet te uiten. En zijn studenten beter? Nee, want zij zijn ook degenen die bij ‘toetsen van niks’ intern procederen voor een voldoende.
Als studenten hun opleiding zo slecht vinden, kunnen ze gewoon gaan werken. Er is immers een EVC-procedure die hen over een paar jaar alsnog aan een diploma kan helpen.
Chris Aalberts is docent en onderzoeker politieke communicatie. Hij werkt onder meer aan de Haagse Hogeschool.
