Nerds hebben geen notie van de dingen des levens, maar des te meer van Star Trek waar ze knorrend om grinniken. Nerds hebben twaalf verschillende ballpoints en een calculator in hun borstzakje; het borstzakje van een overhemd dat helemaal dicht geknoopt is. Nerds zien er slecht uit door de troep die zij achter de computer (voorzien van meerdere toetsenborden en monitors) nuttigen. Nerds houden te veel van hun moeder en kunnen, kortom, niet met meisjes omgaan.
Wanneer gevraagd om stereotiepe nerds, denken veel mensen aan de klassieke jaren ’80 film Revenge of the Nerds. De sociale kneusjes lijken tegenwoordig echter opgeklommen in de coolheidshiërarchie. Volgens Sigmund zijn nerds sexy. Series als The Big Bang Theory en The IT Crowd trekken veel kijkers. Grote hoornen brillen zijn de bom in hipster Nederland. Hebben nerds hun wraak gekregen? Of hebben de coole kids de nerds nu ook al hun cultuur afgepakt?
Nerdcultuur
Er zijn weinig wetenschappelijke studies over nerds als subcultuur. Onderzoek uit 1989 stelt dat nerdcultuur gaat om een afwijzing van alles dat cool is. Uit eigen onderzoek blijkt dat jonge meisjes nerds (in hun ogen altijd jongens) zien als het tegenovergestelde van normaal. De nerd is in beide onderzoeken een negatieve identiteit: hij bestaat uit iets dat hij niet is. Linguïstisch onderzoek laat echter zien dat nerds ook actief hun eigen cultuur maken, bijvoorbeeld door hypercorrect te spreken en door kennis te vieren.
Het woord nerd raakt in Amerikaanse popcultuur in de jaren ’70 in gebruik voor intelligente, sociaal onvaardige tieners. Vanaf de jaren ’80 raakt het onlosmakelijk verbonden met computers. In die tijd bestond er angst voor de vervagende scheidslijnen tussen mens en machine. Volgens nerdonderzoeker Kendall sloeg die angst over op nerds: ‘If computers are sort of like, but not quite, human, … what status does this impart to people who understand and, worse still, enjoy computers? (1999, p. 263)’.
Knappe mensen met geld
Het ligt voor de hand de groeiende mainstream interesse in nerddom te verklaren met de veranderde rol van computers en ICT in de samenleving. Waren computergebruikers eerst bijzonder, nu ben je bijzonder als je geen computer gebruikt. De beeldvorming rond nerds veranderde dramatisch toen Bill Gates de rijkste man ter wereld werd. Nerd (of de ietwat minder beladen term geek) werd een geuzennaam (‘Be afraid, beautiful people’).
In de jaren ’90 kwam geek chic te staan voor de hoge status die wordt toegekend aan de beheersing van digitale technologieën. Toen meer en meer mensen gingen internetten, werd het internet ook meer een meer een plek voor cool: de coole mensen doen dit.
Tegelijkertijd zagen we ook een omarming van wetenschap in populaire cultuur. Was de titel ‘dr.’ eerst een aanduiding van een kwaadaardig karakter uit op wereldheerschappij, nu laten titels als CSI en The DaVinci Code een vriendelijk en aangenaam beeld zien van wetenschappers – die er ook nog eens goed uit zien. Het idee van nerds als onvolwassen untermenschen werd dus gecontrasteerd met coole, knappe mensen die geld verdienen. Dit kan een reden zijn waarom niet-nerds zich nu ook graag vereenzelvigen met nerdcultuur.
Authenticiteit
Het is echter maar de vraag of het nerds zijn die nu in de mode zijn. Wat eerder het geval lijkt, is dat hippe mensen zich willen associëren met bepaalde kenmerken van nerdcultuur. Nerdcultuur geniet een bepaalde vrijheid en verzet. Eerder kwam al aan bod dat nerd staat voor het tegenovergestelde van cool. Het is in de modewereld en popcultuur altijd al in geweest om niet in te willen zijn. Daarnaast biedt nerdcultuur een alternatief genderperspectief. Nerds vallen buiten conventionele codes van zowel mannelijkheid (belang van fysieke kracht) als vrouwelijkheid (relationele vaardigheden). Dit alles duidt op een ongebondenheid tot dominante waarden. Hiermee heeft nerdcultuur die ongrijpbare eigenschap waar marketeers zo op jagen: het wordt gezien als een authentieke cultuur.
De coole jongens met nerdenbrillen zien er goed genoeg uit om vrijelijk te kunnen spelen met elementen uit nerdcultuur. Onderwijl zit de diehard nerd nog steeds thuis, lekker te werken aan zijn LOLcat code compiler. Alleen.
Dr. Linda Duits is uit op wereldheerschappij, doet onderzoek naar populaire cultuur en is eigenaar van Diep Onderzoek. Ze vindt jongens met brillen sexy en mensen die alleen een offline leven hebben sneu.
CC foto: Terry Johnston
