De afgelopen week stond het CDA en haar rol in de onderhandelingen centraal in het nieuws en op deze website. Eerst de gesloten deur, toen de brief van Klink en tot slot Wilders die het vertrouwen in het CDA als partner opzegde: het CDA hield Nederland bezig. Opvallend is echter hoe stil en onbesproken de VVD hierin is gebleven.
Vrijheid van godsdienst
Waar enkele CDA’ers tenminste nog lieten zien vast te houden aan de principes en idealen waar hun partij voor claimt te staan, stond bijna geen VVD’er op om het zelfde te doen. In de kantlijn van de chaos schreef het NRC ook nog dat de VVD bereid was elke progressie op het gebied van medische ethiek tegen te houden om steun van de SGP te verwerven. Terwijl mr. P.J. Oud, grondlegger van de VVD, zich in het graf moet omdraaien is de vraag, waar zijn de liberalen bij de VVD gebleven?
Het idee van vrijheid van godsdienst past eigenlijk veel beter bij liberalen dan bij christen-democraten. Als een politicus daadwerkelijk overtuigd is van de absolute waarheid van zijn geloof, is het logischerwijs geen prioriteit om ook andere geloven te beschermen. Een overtuigd Christen zal vooral waarde hechten aan vrijheid van Christendom, meer dan aan vrijheid voor alle andere geloven die volgens hem toch inherent onjuist zijn. Liberalen stellen individueel geluksstreven echter centraal en zien in dat geloof, ongeacht welke religie, mensen die er voor kiezen geluk biedt. Vrijheid van geloof is daarmee ontzettend belangrijk voor elke liberaal; inperking ervan betekent dat het individu bepaalde keuzes niet meer mag maken die voor hem noodzakelijk zijn in het geluksstreven, zonder dat er een rechtvaardiging voor die beperking zit in schade die anderen oplopen. Als dus één partij zich zorgen moet maken over de wens van Wilders om geloofsvrijheid te beperken, is het de VVD wel.
Liberaal manifest
Nou is het duidelijk dat op dit gebied de VVD haar liberalisme allang heeft afgezworen. De zoektocht naar het op rechts verloren electoraat geeft de VVD al bijna tien jaar het gevoel dat individuele vrijheden tot het exclusieve domein van autochtone Nederlanders en westerse immigranten behoren. Dit is, treurig genoeg, niets nieuws meer. Hoewel Geert Dales, burgemeester van Leeuwarden en voorzitter van de VVD-commissie die in 2005 een nieuw liberaal manifest presenteerde, schreef dat ‘de vrijheid van geweten en van godsdienst […], één van de twee pijlers van het liberalisme’ vormt en dat ‘de les hieruit is dat de liberale strijd niet dient te gaan tegen de Islam als zodanig’, heeft de VVD zich nooit verzet tegen de uitspraken van Wilders als het gaat om het beperken van de zogenaamde Islamisering van Nederland.
Opmerkelijker is dat de wens om te regeren ook op andere terreinen de VVD ertoe bewogen heeft het liberalisme af te zweren. Er bestaat veel discussie over de Paarse jaren ’90, maar tot voor kort bestond er eensgezindheid onder seculiere politici over het belang dat de Paarse kabinetten hebben gehad als het gaat om medische ethiek. In zaken als euthanasie en abortus is Nederland in die jaren een lichtend voorbeeld geworden voor liberalen wereldwijd en de VVD speelde daarin een belangrijke rol. Het is daarom moeilijk voor te stellen dat VVD’ers zich zomaar zouden kunnen vinden in het idee dat de partij zich op het gebied van medische ethiek laat gijzelen door streng gereformeerden. Het lijkt mij onwaarschijnlijk dat bijvoorbeeld Eerste Kamerlid en professor medische ethiek Heleen Dupuis of oud partijleider en initiatiefnemer van de beweging ‘Uit vrije wil’ Frits Bolkestein, deze nieuwe koers van de VVD delen. Waarom spreken zij zich dan niet uit? Waarom staan zij dan niet op voor de idealen die ze claimen te vertegenwoordigen?
Het huis van Thorbecke
De waarde van de Nederlandse partij-politiek, het feit dat we niet op individuen stemmen maar op partijen, zit hem in het idee dat iedereen op een kieslijst, een partij, bepaalde gemeenschappelijke waarden en idealen deelt. Je kent niet iedereen op de lijst van een partij, maar omdat ze op die lijst staan weet je waar ze in geloven, waar ze voor staan. Als partijen echter zo makkelijk bereid zijn alle eigen idealen overboord te gooien voor electoraal succes als de VVD op dit moment doet, zit er geen enkele democratische legitimiteit meer in ons staatsbestel. De VVD verklaart het huis van Thorbecke eigenhandig dood en verliest daarmee haar bestaansrecht. Zo bezien past het CDA’ers meer om trots te zijn op hun partij dan VVD’ers en dat moet een treurige bevinding zijn, nu juist die laatste partij voor het eerst in haar bestaan de grootse van Nederland is.
