Zaterdagavond zond Zembla een documentaire uit over Spijk, een klein Gelders dorpje aan de Duitse grens. Van de iets meer dan vijfhonderd inwoners stemde op 9 juni meer dan een derde op de PVV, en de VARA ging daar op zoek naar Henk en Ingrid en hun motieven om Wilders te steunen. De analyse van de progressieve documentairemakers leidde grofweg tot de volgende conclusie: de plattelanders voelen zich miskend door het wegvallen van primaire voorzieningen in eigen dorp, hun eigen lage levensstandaard en de angst voor het verval of het behoud van de eigen gewoonten en gebruiken. In de termen van professor Winsemius volgzame, maar overvraagde burgers.
Reacties
Op Twitter leidde het programma tot een hoop consternatie, zelfs als de kritiek dat de uitzending linksekerkjournalistiek was buiten beschouwing wordt weggelaten. De reacties waren in twee categorieën in te delen: de eerste groep zou het liefst direct op de fiets willen springen om de mensen in kleine kernen als Spijk, Spijkerboor en Doornspijk uit te leggen dat niet alleen hun eigen kapper met een kleurtje liev is, maar dat het ook in de grote stad pais en vree is. Want, zo redeneren zij, door uit te leggen aan de plattelanders dat hun gevoelens van onbehagen irrationeel zijn kunnen we ze wel terug krijgen bij beschaafde partijen.
De tweede groep verhaalde dat mensen die zich niet ontplooid hebben voordat zij hun stem bepaalden niet serieus te nemen zijn. Laat die lui eerst maar eens bewijzen dat ze geschikt zijn om te stemmen, voordat ze mee mogen doen aan onze democratische rechtstaat. Terug naar de tijden van het caoutchouc-artikel!
Dom
Wat zo steekt aan beide dominante reacties, is dat ze ervan uit gaan dat de zorgen en frustraties van de PVV-stemmers voortkomen uit domheid en onwetendheid. Dat is niet alleen mateloos arrogant, maar die grondhouding zorgt er ook voor dat de bestuurderspartijen het telkens zullen blijven afleggen tegenover populistische alternatieven op de flanken. Want elke inhoudelijke agenda om de pijn die uit de Zembla-uitzending naar voren kwam te verzachten ontbreekt op dit moment. Bij de regeringspartijen, bij de gedoogpartij en bij de oppositie.
Van maatregelen als een boerkaverbod, immigratiestop of villataks verandert de leefwereld van de onbegrepenen in Spijkenisse, Nieuwe Pekela en Arcen niet. Het zorgt niet voor banen voor lager opgeleiden of een bestuurscultuur waarin burgers serieus worden genomen. Pas als daar werk van wordt gemaakt, zal een kans ontstaan voor bestuurderspartijen om halt te roepen aan populistische flankpartijen. Te zien aan de hautaine houding van velen zal dit nog een lange tijd op zich laten wachten.
Jaap Oosterwijk wijdt zich aan politicologie en wijsbegeerte in de Oudemanhuispoort.
