De Rutteheffing is de nagel aan de doodskist van het Nederlandse wetenschappelijk onderwijs. Elke student die meer dan vijf jaar nodig heeft voor het afronden van zijn studie (de nominale tijd plus een jaar uitloop), moet daarvoor elk jaar dat hij extra studeert bovenop het collegegeld drieduizend euro extra gaan betalen. De boete zal een rampzalige uitwerking hebben op het academische klimaat in Nederland. Nog los van alle praktische bezwaren ligt er een onjuiste analyse over ‘trage’ studenten aan de Rutteheffing ten grondslag. Trage studenten zijn niet allemaal ‘lui’, maar vaak juist ambitieus. Het kabinetsbeleid straft studenten die iets extra’s doen, Ook voor studenten die een verkeerde studie hebben gekozen en na een jaar zijn overgestapt hangt de Rutteheffing voortdurend als een zwaard van Damocles boven hun hoofd.
Naast deze principiële benadering is er echter een groter financieel probleem. Alle studenten worden het slachtoffer van de maatregel, en sommige studenten krijgen zelfs drie keer de rekening gepresenteerd. Zelfs studenten die geen vertraging oplopen zullen lijden onder het regeringsbeleid.
Drempel
Allereerst zorgt de regeling ervoor dat er een grote drempel wordt opgeworpen voor aankomende studenten. Omdat het bedrag niet is gekoppeld aan de studiefinanciering is het niet mogelijk om het bedrag bijvoorbeeld te lenen, waardoor ook studenten met een kleine portemonnee kunnen blijven studeren. In plaats daarvan wordt van studenten verwacht dat ze het bedrag aan het begin van het studiejaar ophoesten. Die onzekerheid zal er voor zorgen dat een groot aantal aspirant studenten misschien toch op die ambitie terug moet komen.
Daarnaast lijdt de kwaliteit van het onderwijs onder de Rutteheffing. De boete gaat niet alleen gelden voor de studenten, maar ook universiteiten krijgen een heffing opgelegd. Voor de Universiteit van Amsterdam betekent dat een boete van ongeveer 16,8 miljoen. Van de totale begroting van de UvA gaat 45% naar de kwaliteit van het onderwijs, wat neerkomt op iets meer dan 340 miljoen (PDF). Een sanctie van bijna 17 miljoen komt effectief neer op een bezuinigingsopgave van 5%, bovenop de bezuinigingen die veel onderwijsinstellingen de laatste jaren al kregen te verwerken. Als dat de overheid overkomt noemen we het crisis. Omdat op de kosten van huisvesting en andere verplichtingen veelal niet verder kan worden bespaard, wordt zo’n korting op het onderwijs zelf afgewenteld. Hierdoor krijgt de kwaliteit een zoveelste flinke knauw.
3000 euro
Daar bovenop komt bovendien dat de nieuwe regel ook ook gaat gelden voor iedereen die nu al studeert. Wie met de oude regels in gedachten besloot zich verkiesbaar te stellen voor de studentenraad gaat daar in de volgende jaren duizenden euro’s voor betalen. De regels worden tijdens het spel veranderd: ga niet langs start en betaal drieduizend euro.
De grootste klap op de vuurpijl? De groep studenten die nu al vertraging heeft opgelopen kan geen kant op. Zij krijgen de keuze: kiezen tussen het betalen van duizenden euro’s of het betalen van duizenden euro’s. Want wie met pijn in het hart moet constateren dat studeren er niet langer inzit wordt door de al bestaande regelgeving alsnog met een strop van duizenden euro’s geconfronteerd. Iedereen die zijn studie niet afmaakt moet het gehele bedrag dat ooit aan studiefinanciering is ontvangen moet dat volgens de regels namelijk volledig terugbetalen. Stoppen of doorgaan gaat dus hoe dan ook veel geld kosten.
Als het universitair onderwijs in Nederland excellent was, en het simpele feit dat je aan een universiteit mag studeren een groot voorrecht is dat alleen de allerbesten onder de bollebozen gegund wordt, zou de maatregel van Rutte misschien terecht zijn. Sterker nog, dan zou het misschien zelfs wel terecht zijn om meer dan nu te betalen voor academisch onderwijs. Maar het universitair onderwijs in Nederland is niet excellent. In plaats van werk te maken van een versterking van de kwaliteit van academische onderwijs, tast het kabinetsbeleid de kwaliteit verder aan. De maatregel is in alle opzichten rampzalig voor studenten, voor het studentenleven, voor de kwaliteit van het onderwijs en voor de kenniseconomie Nederland.
Thijs Kleinpaste is deelraadslid voor D66 in Amsterdam-Centrum en woont in een studentenhuis dat het over vrijwel alle politieke onderwerpen roerend oneens is, behalve hierover.
CC-Foto: Nick van Ormondt
