Cultuurschreeuwen gaat nog eens heel groot worden onder de CDA/VVD-regering met gedoogsteun van de PVV. Afgelopen zaterdag werd er overal in Nederland geschreeuwd tegen de voorgenomen bezuinigingen op cultuur, op deze website ontaardde een geschil over de btw-verhoging op podiumkunsten in een persoonlijke vete (geen link) en op maandagavond presenteerden Freek de Jonge en FNV KIEM in de Heineken Music Hall een cultuurmanifestatie die live op Nederland 2 werd uitgezonden. De protesten van zaterdag zijn met zo’n 75.000 demonstranten redelijk succesvol te noemen, de schorre schreeuw van Freek trok op prime time nog geen 400.000 kijkers – verhoudingsgewijs een magere score. Maar Freek had dan ook geen enkel inhoudelijk argument te bieden in zijn rommelige show vol misleidende acts. Wel toonde hij een generatiekloof aan.
Het uitgangspunt van de avond was – als je Freek & Co mag geloven tenminste – dat de hele Nederlandse cultuursector binnen nu en het einde van Rutte I niet meer bestaat. Om dat aan te tonen, zette hij het Metropole Orkest op het toneel en liet hij de ene na de andere succesvolle popact opdraven om onder hun begeleiding een liedje te spelen. Zo zag het publiek Waylon, Moke, Giovanca, Ruth Jacott, The Nits en Acda en De Munnik: allemaal artiesten die succesvol zijn of waren omdat ze een grote mainstream appeal hebben of hadden en die dus qua ‘bedreigde cultuursoort’ nauwelijks in het plaatje passen. Of moeten we echt geloven dat Acda en De Munnik zonder subsidie nooit populair geworden waren? Ook de organisatie moet zich gerealiseerd hebben dat moderne dans- en balletacts (waarvan er kort een paar voorbij kwamen) het niet goed doen in het hart van de televisieavond, maar misleidend maakte dat de show wel. Moke en Waylon hebben een hoogst succesvol jaar achter de rug en genieten grote populariteit in Nederland, die gaan zonder subsidie echt niet ineens verdwijnen.
Barbaren
“We zijn hier niet om te protesteren, maar om te mánifesteren”, benadrukte Freek tegenover de 2500 gevulde stoeltjes in de HMH aan het begin van de avond. (Ter illustratie: de capaciteit van de concertzaal is 5500 en bij een seated concert – zoals dit evenement – is het 3500.) Maar als je manifest bestaat uit populaire, overwegend Engelstalige popacts, een meisje van een toneelopleiding dat vreest dat er zonder subsidie nooit meer werk voor haar zal zijn (verkeerde mentaliteit!), een dichter des vaderlands die claimt dat onze politieke leiders ‘barbaren’ zijn alvorens een weinig constructief gedicht ten gehore te brengen en een publiek dat aangemoedigd wordt om heel hard ‘boe’ te roepen naar een scherm waarop de namen van de huidige ministers voorbij komen, dan heb je geen manifest. Een manifest is een vlammend betoog, gepassioneerd beargumenteerd, vol strijdbare Begeisterung opgedreund en breed gedragen door die helaas zwijgende en zelfs wat koddig aandoende op het podium geplaatste tribune vol prominenten als Ronald Plasterk, Agnes Jongerius en Eddy Terstall. Dat betoog, de bijbehorende argumenten en – gezien de matige kijkcijfers en de stevige kritieken op Twitter – het brede draagvlak ontbraken, waardoor het uiteindelijk toch gewoon een protest was. Met de holle weerklank van een schreeuw in een niet te overbruggen kloof.
Een generatiekloof, om precies te zijn. Want wat Freek de Jonge met sidekicks als Viggo Waas, Joep van Deudekom en Peter Heerschop via het toneel naar het televisiescherm bracht, was het geluid van een voorbije generatie. Het applaus voor jezelf dat Freek de Jonge het publiek vroeg te geven, was een oorverdovend vingers in de oren en heel hard ‘LA LA LA LA LA’ roepen van een leeftijdsgroep die niet gewend is aan weerwoord, die altijd in overvloed heeft geleefd en die het bijna willekeurig lijkende strooien met subsidie voor hun eigen – nota bene niet eens per se linkse – hobby’s altijd als iets vanzelfsprekends heeft ervaren. Een generatie dus, die om die reden denkt dat een ‘manifest’ geen argumenten hoeft te bevatten, want wie niet schreeuwt voor cultuur kent geen beschaving en beschaving is, zoals een spreuk op het grote scherm ons duidelijk moet maken, ‘het erkennen van de ander’. Dat behoeft verder blijkbaar geen uitleg, noch zien de vrienden van Freek de ironische omkeerbaarheid van dat statement. Naar jezelf kijken om te zien of er misschien her en der wat vetrandjes weggesneden kunnen worden, is er kortom niet bij: waar de politiek het (overigens volledig terechte) verwijt krijgt dat het met de botte bijl en een welhaast rancuneus genoegen door de vaderlandse cultuur lijkt te snijden, neemt de cultuursector eendenfluitjes in de mond om symbolisch de tong uit te steken en het bijbehorende geluid te maken, waarmee de pot de ketel verwijt en niemand een steek verder komt. Maar nogmaals: dat is het geluid van een archaïsche generatie die denkt dat ‘autarkie’ een kunststroming is die subsidie behoeft.
Jongeren
Jongeren in de cultuursector blijken namelijk hele andere opvattingen te hebben dan Freek cum suis. Die zijn wél bereid om de hand in eigen boezem te steken en om oplossingsgericht te denken. Muziekpromotors kunnen niets met Freek, muzikanten fluisteren liever dan dat ze schreeuwen, DJ’s van Kink FM komen met simpele doch constructieve suggesties (die goede langetermijneffecten kunnen hebben), muziekjournalisten willen inhoudelijke antwoorden van de cultuursector en de marketingmanager van het ongesubsidieerde, razend populaire en zeer artistiek verantwoorde Lowlands ziet meer cultuur in Holland Sport dan in de Freekshow, omdat laatstgenoemde geen coherent verhaal weet te vertellen dat buiten de eigen parochie aanspreekt.
Een jonge freelance klarinetspeler (niet de meest winstgevende hoek van het culturele spectrum) noemt de bezuinigingen zelfs ‘een goede zaak’, omdat de sector nu gedwongen wordt om naar zichzelf te kijken. De eigen veilige kring kan volgens hem eindelijk (weer eens) doorbroken worden. De cultuurwereld moet zich opnieuw open stellen om aan het grote publiek te laten zien wat ze al jaren steeds meer verborgen hield. Daarom staan kunst en cultuur al weken in het middelpunt van de belangstelling nu, wat de kaartverkoop voor cultureel verantwoord vermaak ongetwijfeld moet stimuleren. Daar hoorde je Freek de Jonge niet over. Die kon boven het gesnater van de eendenfluitjes die door zijn eigen parochie bespeeld werden namelijk geen andere argumenten horen. Het wordt tijd dat hij de culturele initiatieven aan een jongere, initiatiefrijke en meer duurzaam verantwoordelijke generatie over laat. Wie schreeuwt dat even zijn kant op?
Bart Nijman is een fervent cultuurliefhebber met grote waardering voor het eigen initiatief van creatieve geesten.
