Geinig wel, die ophef over een paar miljoen documenten die via de Wikileaks-server naar buiten lekken. Eén grote diplomatieke crisis, de wereld in schok, Hillary Clinton zit al dagen hysterisch met alle wereldleiders aan de telefoon om de zaak te downplayen en dat allemaal omdat geheimpjes worden verklapt die geen geheim hadden moeten zijn. Althans, dat je geheim wilt houden dat er in Nederland Amerikaanse kernwapens liggen opgeslagen (op vliegbasis Volkel zoals iedereen al lang weet) is logisch. Mocht een vijand ooit een pre-emptive nuke op Volkel droppen en heel Brabant voor tienduizend jaar in giftige as veranderen (Doen! Doen!), kun je als regering altijd nog zeggen dat je écht niet wist dat er kernwapens lagen opgeslagen. Plausible denial heet dat. Maar wat je als regering geheim houdt, pardon als democratische regering, gaat vroeg of laat boven tafel komen. Ziedaar het echte probleem met Wikileaks: geheimen en de belofte van een open democratie gaan niet samen.
De reacties van wereldleiders op de Wikileaks zijn van een groteske voorspelbaarheid en eentonigheid: “Wikileaks brengt mensen in gevaar,” “Wikileaks maakt diplomatieke verhoudingen kapot”, “Wikileaks is een gevaar voor de democratische rechtsorde en daarom moet Wikileaks een terroristische organisatie worden genoemd”. Handig natuurlijk. Wanneer Wikileaks-baas Julian Assange wordt gebombardeerd tot terrorist hebben ze geen verzonnen aanklacht voor verkrachting meer nodig om hem, bijgestaan door een advocaat, een beperkte tijd vast te houden maar kunnen ze hem oppakken en onbeperkt vastzetten. Zonder rechter, zonder advocaat. In een martelkelder in Syrië ofzo. Nobody aks, zo gaat dat al jaren dankzij de antiterreurwetten.
Kennis is macht
De vraag is alleen wat de CIA met Assange zou willen doen. Hem door Jack Bauer laten martelen zodat hij bekent waar zijn servers staan? Fijn. Tegen die tijd hebben zijn medewerkers alweer backups gemaakt en wordt de handel via een andere digitale route online gegooid. En zelfs als Assange plotseling verdwijnt om nooit meer terug te keren of “een ongeluk” krijgt (bijvoorbeeld omdat hij in een vliegtuig zit dat tragisch genoeg crasht, geheel onverwachts zelfmoord pleegt of overlijdt aan een mysterieuze aandoening) betekent dat nog niet het einde van de Wikileaks. Er is altijd wel iemand anders die anoniem wat documenten online wil zetten. De Wikileaks zijn eigenlijk niets anders dan een moderne versie van de aloude journalistiek: ze houden de democratie transparant en geven de burgers kennis over de door hun gekozen volksvertegenwoordigers. Kennis is macht, macht geeft de burger moed en hoop in bange dagen.
Maar in tegenstelling tot de aloude journalistieke instituten heeft nu geen enkele politicus of geheim agent in overheidsdienst ook maar enige controle over wat er wordt gepubliceerd. Wikileaks is niet ideologisch, is niet afhankelijk van abonnees of grote adverteerders (alhoewel het met de geldstroom van Wikileaks niet bepaald lekker gaat) en doet niet aan ethiek. Wikileaks is niet eens immoreel, Wikileaks is volstrekt a-moreel. Assange maakt slechts geheimen van de democratie openbaar. Alle geheimen, zonder uitzondering, met alle gevoelige gegevens die daar bij horen. Het is aan de oude journalistiek om dat naar eigen inzicht aan te passen. Die oude journalistiek maakt tenslotte de leesbare samenvattingen, maar in principe kan iedereen de complete documenten lezen (wat waarschijnlijk niemand wil gezien de hoeveelheid saaie, in buitenlandse talen geschreven memo’s en berichten).
Assange als martelaar
Wikilieaks is here to stay. Dat praat nog niet goed dat hierdoor levens van soldaten worden bedreigd en vijanden van het westen gevaarlijke informatie tot zich kunnen nemen. Maar Assange vervolgen, en daarmee uiteindelijk een martelaar van hem maken, is het domste wat regeringsleiders kunnen doen. Wat Assange doet is gehoor geven aan de roep van miljoenen burgers: stop met ons voorliegen. Betrek ons in de besluitvorming. Doe wat je belooft. Speel het spel eerlijk.
Dankzij Wikileaks weten we nu niet alleen 100 procent zeker dat regeringen liegen en bedriegen waar we bijstaan (dat wisten we al maar het bewijs hadden we niet zelf in handen) we weten nu voor het eerst in de geschiedenis op welke schaal door wie waarover wordt gelogen. Dat zal een belangrijk gegeven worden voor de toekomst van de democratie. Het spel zal volledig anders moeten worden gespeeld. De knikkers zijn opnieuw verdeeld en de regeringen hebben niet langer het monopolie over de knikkerbaan en de ballotage van deelnemers.
De enige goede reactie van wereldleiders zou moeten zijn: “Wikileaks kunnen we nooit bestrijden. Het enige wat we kunnen doen is onze manier van regeren aanpassen”. Dat zal in de praktijk vooral zorgen voor communicatievormen die niet zo makkelijk kunnen worden onderschept (postduif iemand?), het blijft tenslotte een spel waarin beide partijen knikkers hebben, maar het zal er ook voor zorgen dat er opener en eerlijker geregeerd zal gaan worden. Liegen en geheimhouden heeft immers geen zin meer: het volk krijgt toch alles wel te weten.
