Tijdens de behandeling van de justitiebegroting afgelopen week kwam ter sprake dat de Stichting Delinkwentie & Samenleving (D&S) ‘wegbezuinigd’ gaat worden met ingang van 2012. Op dat moment wordt de subsidiekraan (zo’n €300.000 per jaar) dichtgedraaid, waardoor het hoogst ongewis wordt of deze stichting haar kernactiviteit – het geven van voorlichting aan jeugdigen ter preventie van criminaliteit – in de toekomst nog wel kan voortzetten.
In een antwoord op de vragen van Sharon Gesthuizen (SP) lichtte Fred Teeven, de nieuwe staatssecretaris van Veiligheid en Justitie, zijn besluit als volgt toe: “Vanaf 2012 bouw ik de subsidie aan Delinkwentie en Samenleving voor voorlichting van ex-gedetineerden aan jeugdigen af. Reden hiervoor is dat uit onderzoek blijkt dat deze vorm van voorlichting onvoldoende effectief is. Het onderzoek laat zien dat de voorlichting in veel gevallen zelfs een negatief effect heeft, in de zin dat jongeren ná de voorlichting vaker in aanraking komen met politie en/of justitie.”
Criminele organisatie
Laten we nu eventjes aannemen dat dit onderzoek, waar Teeven naar verwijst, valide en betrouwbaar is. Laten we ook, for the sake of argument, aannemen dat de causale relatie bewezen is: na het bijwonen van zo’n voorlichting gebeurt er iets bij de jongeren wat maakt dat ze de wet overtreden. Dan ligt de vraag natuurlijk voor de hand waarom we zouden moeten wachten met het intrekken van een subsidie aan een organisatie die crimineel gedrag in de hand werkt. Waarom wachten met het dichtdraaien van die geldkraan? Dat moet nu gebeuren.
Daarbij, is het intrekken van die jaarlijkse subsidie wel voldoende? Zou het niet beter zijn om een strafrechtelijk onderzoek naar deze ‘criminele organisatie’ in te stellen, die al jarenlang onze schoolgaande jeugd corrumpeert, iets wat al die tijd gefinancierd werd en wordt met de centen van de belastingbetaler? Wat zegt zoiets over de morele kwaliteiten van een overheid die, in volle wetenschap daarvan, dit misdadig gedrag tolereert, sterker nog, financieel ondersteunt, terwijl uit onderzoek blijkt dat die jongeren de bietenbrug op gaan?
Klachten
Het antwoord op die vragen moet ik schuldig blijven. Wel weet ik dat de soep hier niet zo heet gegeten wordt als zij werd opgediend. Stel dat het onderzoek klopt: niet alleen is die gewraakte voorlichting “onvoldoende effectief”, maar de voorlichters van Delinkwentie & Samenleving zouden jongeren, in veel gevallen, zelfs tot het begaan van misdaden drijven. Zou dit zich dan niet ook moeten terugvertalen in de boze reacties van honderden, zo niet duizenden leerkrachten?
Mijn ervaring als voorlichter van Delinkwentie & Samenleving is juist dat leerkrachten de voorlichting als uiterst positief waarderen. (Of dacht Teeven dat ex-gedetineerden zomaar voor een klas kwamen te staan zonder monitor?) Ook is mij niet bekend dat de klachten, bij monde van gedupeerde en verontruste ouders, de brievenbussen en telefoonlijnen bij Delinkwentie & Samenleving inmiddels blokkeren.
Effectiviteit
Wat erger is, is dat onze kersverse staatssecretaris van Veiligheid en Justitie hier een beetje jokt: het onderzoek waar hij naar verwijst, bestaat namelijk niet. Uit de vele onderzoeken die inmiddels wel hebben plaatsgevonden naar de effectiviteit van de voorlichting van ex-gedetineerden op het gedrag van de schoolgaande jeugd, wat zich zou moeten uiten in termen van preventie van crimineel gedrag, blijkt dat zo’n verband moeilijk aantoonbaar is. Maar is dit nou zo erg?
Nee, als het gaat om preventie kampt D&S met dezelfde problemen als waar de nationaal coördinator terrorismebestrijding dagelijks mee te maken heeft: leidt al zijn werk tot het voorkomen van terroristische aanslagen? Meer in het algemeen: hoe toon je de werkzaamheid van een methode aan als het gaat om verschijnselen die zich juist niet mogen voordoen? Dat was ook de conclusie in het mij laatst bekende onderzoek van Avans, Hogeschool Brabant uit 2006. Dit zullen altijd ‘zwevende cijfers’ blijven, omdat het nu eenmaal verdraaide moeilijk is om een verschijnsel als preventie te kwantificeren, als dat überhaupt al mogelijk is.
Recidive
Bovendien ziet Teeven een aantal dingen over het hoofd of hij verzwijgt ze. Hij weet ook heus wel dat D&S niet alleen aan voorlichting voor jongeren doet. De Dienst Justitiële Inrichtingen, waar hij als staatssecretaris de scepter over zwaait, heeft namelijk een samenwerkingsovereenkomst met D&S in het opleidingstraject van BEWA’s (bewakers) en PIW’ers (Penitentiair Inrichtingswerkers).
Daarbij ziet Teeven een van de allerbelangrijkste taken van D&S over het hoofd. D&S draagt de boodschap uit: een veilige samenleving is een samenleving waarin iedereen zich veilig voelt, niet alleen degene onder ons zonder strafblad, maar ook degenen met een strafblad. De sociale controle die D&S op haar vrijwilligers uitoefent, plus de werking van een sociaal vangnet en de nodige begeleiding, behoedt menigeen om weer te gaan recidiveren. Alleen daarom is het maatschappelijk gezien van belang om D&S in staat te stellen haar goede werk te blijven voortzetten.
Rein Gerritsen is wetenschapsfilosoof, lid werkgroep justitie SP en voorlichter Delinkwentie & Samenleving.
