Zo aan het einde van het jaar wordt er vaak teruggekeken op wat er was en wat er komen gaat. Tussen Wikileaks en Tweede Kamerverkiezingen is er nog een onderwerp dat dit jaar veelvuldig in het nieuws was: de generatiekloof. Dit zou de tijd gaan worden waarin de jongere generatie met de babyboomers zou gaan afrekenen. Maar is dit eigenlijk niet gewoon een beetje oude wijn in nieuwe zakken? Zeiden de babyboomers, misschien stiller, niet datzelfde over de voorgaande generatie, of is er echt iets een gat geslagen tussen de generaties?
Want de babyboomer, die kreeg toch alles? Zelf lijken ze soms al erg zelfbewust van het feit dat ze de wind van de wederopbouw leken mee te hebben. En Marc de Konick schreef zelfs een heel lied over dat babyboomgevoel. Met deze ontwikkelingen in het achterhoofd kwam kort geleden een nieuw rapport uit: Wisseling van de wacht: generaties in Nederland, waarin wordt getracht te bekijken of het echt zo erg gesteld is met de generaties in Nederland.
Wanneer we de conclusies van het SCP hierin bekijken zien we al snel dat veel zaken vrij standaard patronen volgen; lasten komen bijvoorbeeld ten koste van de mensen van middelbare leeftijd, baten komen netto ten goede aan jongeren (scholing) en vooral aan ouderen (zorg). Kinderen stemmen relatief vaak op de partij waar de ouders ook op stemmen en kunnen tot begin 30 vaak nog rekenen op financiële of praktische steun van de ouders wanneer ze op zichzelf gaan wonen. Dit lijk toch een gemoedelijke situatie, die echter in de berichtgeving het afgelopen jaar toch niet zo naar voren leek te komen.
Maatschappelijke opbouw vormt nu de generatiekloof
Misschien moeten we een generatiekloof dan ook bij heel andere zaken zoeken. Een aanwijzing vormt het feit dat lager- en middelbaar opgeleiden vaak verwachten dat de kinderen zullen stijgen op de onderwijsladder. Waar in een tijd van wederopbouw de vanzelfsprekendheid van goede scholing nog, inderdaad, opgebouwd moest worden liggen verwachtingen nu hoger. In de naoorlogse jaren brachten de ontwikkelingen veel vernieuwingen met zich mee, waar de babyboomer voor het eerst van kon profiteren. Scholing, de pil, meer apparatuur, secularisatie; niet zozeer de babyboomer zelf als wel de vooruitgang in zijn algemeenheid was verantwoordelijk voor een eerste generatie die in een grotere groep in relatieve luxe kon leven.
Bijstellingen in het sociaal beleid zijn door de vergrijzing onoverkomelijk en zo zullen nieuwe generaties ten minste met andere voorzieningen rekening moeten gaan houden. Vaker soberder regelingen, maar wel in een maatschappij met alle verworvenheden die de babyboomgeneratie heeft opgestuwd, en daarmee ook haar kinderen. Hoewel tussen de generaties de solidariteit nog groot is, zijn we door al deze ontwikkelingen wel heel anders tegen beleid aan gaan kijken. Door de stuwende kracht onder de babyboomers heeft men nu geleerd dat ouderenzorg iets voor de overheid is, ouderen die op hun beurt dan weer vaker interen op hun kapitaal en minder nalaten. Dit is iets dat we nu ook steeds normaler zijn gaan vinden.
De generatiekloof bestaat dan ook vooral uit hoe we op een grotere schaal tegen de contrasten in de samenleving aankijken. De algehele tendens is dat het minder vanzelfsprekend is dat jongeren het beter gaan doen dan hun ouders. Bestaat onder de babyboomgeneratie de notie dat er “vroeger weinig was”, nu zijn voorzieningen een vanzelfsprekendheid waar ineens aan getornd moet worden door de vergrijzing. Daaruit vloeit het algemene gevoel dat zij “alles mee hadden”, terwijl omgekeerd het “wij hebben vanaf nul moeten beginnen” lijkt te overheersen in het publieke debat. Dat populaire cultuur met de babyboomers een groter bereik kreeg zal het beeld ook geen goed doen: voor de jongere generatie is dit een gegeven waardoor zij minder zien in klassieke concerten en een Publieke Omroep. Een bijna logische uitkomst van de maatschappelijke ontwikkelingen, maar voor een oudere generatie een mooie stok om mee te slaan, al dan niet met de veelgehoorde klacht over ‘verrechtsing’.
Het Sociaal en Cultureel Rapport 2010: ‘Wisseling van de wacht: generaties in Nederland’ is te downloaden of op papier te bestellen via deze pagina.
