Dat was weer rellen afgelopen dagen. De vergelijking van Job Cohen in Vrij Nederland met joden, moslims en de Tweede Wereldoorlog leidde tot een enorm debat. Vrij Nederland moest echter door het stof. De kop “Cohen: Moslims worden buitengesloten zoals joden in de oorlog” dekte de lading niet. Maar wat zei Job Cohen nou eigenlijk? Dat is nog steeds onduidelijk. In de gewraakte passage vertelt Job Cohen eerst over zijn moeder die de lezing van professor Rudolph Cleveringa in Leiden bijwoont. Die toespraak was op 24 november 1940, een reactie op het ontslaan van de joodse professor Eduard Meijers en enkele van zijn joodse collega’s. Cohen beschrijft hoe zijn moeder de “vervreemding” voelt. Hoe ze voelt dat ze langzamerhand wordt “buitengesloten”. De anti-joodse maatregelen van de bezetter zijn dan net begonnen. In september dat jaar mogen joden niet meer in overheidsdienst werken en moeten ambtenaren een ariërverklaring ondertekenen. Cleveringa’s toespraak was daar een directe reactie op.
Verder waren er nog geen anti-joodse maatregelen getroffen. Die komen pas in de eerste drie maanden van 1941. In januari dat jaar worden de joden zich verplicht te registreren, in februari wordt in Amsterdam de Joodsche Raad opgericht en in maart ziet de Zentralstelle für jüdische Auswanderung het levenslicht. De administratieve organisatie die zorg draagt voor het afvoeren van ruim 100.000 Nederlandse joden naar de vernietigingskampen. Op tien januari zal de eerste trein richting het oosten vertrekken.
Waar gaat het fout met Cohen en Vrij Nederland?
Vanuit het niets vragen de interviewers van Vrij Nederland vervolgens aan Cohen: “Gebeurt nu weer wat in de jaren dertig gebeurde: dat mensen worden buitengesloten?” Cohens antwoord leest u hier. In Nederland worden in de jaren dertig geen joden buitengesloten. Wel is er de fascistische NSB die met name in 1935 een verkiezingsoverwinning boekt. De partij is geïnspireerd door Benito Mussolini die met zijn fascistische horden in Italië furore maakt. In de Provinciale Statenverkiezingen van 1935 wint de NSB 44 zetels totaal in de provincies. Daarna zakt de belangstelling voor de NSB. In 1937 komt de partij voor het eerst en het laatst in de Tweede Kamer met 4 zetels. De invloed van Nederlandse Nationaal Socialisten is miniem, de Nederlandse overheid vangt ondertussen steeds meer Duitse gevluchte joden op.
Welke periode in de jaren dertig bedoelt Cohen nou? En welke periode bedoelt Vrij Nederland eigenlijk? Wellicht wordt er gedoeld op de jaren dertig in Nazi-Duitsland? Na het aantreden van Adolf Hitler als rijkskanselier op 30 januari 1933 werden binnen enkele maanden al anti-joodse maatregelen ingesteld. Overal in Duitsland hangen bordjes ‘verboden voor joden, worden de joden in het zakenleven beperkt en mogen ze niet meer bij de overheid werken.’ Het hoogtepunt vormt het door de Duitse overheid geïnstigeerde pogrom beter bekend als de Kristallnacht.
De vergelijking van Cohen
Dan nu de makke van Cohens, onduidelijke, vergelijking. Op dit moment worden er in Nederland geen moslims buitengesloten door overheidsoptreden. Zijn er burgers die dit doen in Nederland? Ongetwijfeld. Neigt de PVV retoriek daarnaar? Zeker. Maar gebeurt het? Wat bedoelt Cohen nou? Lijkt het huidige klimaat in Nederland op dat van november 1940 toen de eerste anti-joodse maatregelen werden getroffen? Of vergelijkt Cohen de PVV met de niet zo succesvolle opkomst van de NSB in de jaren dertig? Of gaat het om het Duitsland van de jaren dertig?
En dat is mijn grote bezwaar tegen de hele rel die dit interview teweeg heeft gebracht. In alle drie de gevallen gaat de vergelijking tussen joden en moslims niet op. En roepen dat het allemaal de schuld van Vrij Nederland is omdat ze de onjuiste kop boven het artikel heeft geplaatst, is ook lafjes. Kijk naar de inhoud van wat Vrij Nederland vraagt en wat Job Cohen zegt. Hij had op zijn minst een zuivere Godwin kunnen maken. En dat geldt ook voor Vrij Nederland.
Bas Paternotte vind Job Cohen best wel een coole dude. Maar dit schiet niet op. Als je Geert Wilders een NSB’er vindt moet je dat gewoon zeggen. Er gaat tenslotte niets boven een goede Godwin heden ten dage.
