Wat was de belangrijkste politieke gebeurtenis van 2010? Men kan van mening verschillen welke gebeurtenis de eerste, tweede of derde plaats moet krijgen, maar zeker is dat de winst van de PVV ergens in de top drie thuishoort. De PVV won afgelopen jaar twee keer de verkiezingen: lokaal in Almere en Den Haag, en landelijk bij de Tweede Kamer. Vervolgens kwam de PVV in het centrum van de macht terecht.
Politieke tegenstanders hoopten dat de winst van de PVV van korte duur is. De laatste maanden waren er allerlei schandalen rond PVV’ers die het einde van de PVV leken in te luiden. De fractievoorzitters van de PVV in Almere en Den Haag zouden vaak afwezig zijn geweest, sommige Kamerleden bleken een strafblad te hebben en de nummer twee van de PVV in Noord-Brabant trok zich na één dag alweer terug van de lijst voor de Provinciale Statenverkiezingen. Tegenstanders vergeleken de partij van Wilders met de LPF, die ook geen lang leven beschoren was.
Diplomademocratie
Iedereen die gelooft dat de PVV op korte termijn ten onder gaat, doet er verstandig aan het boek Diplomademocratie van Mark Bovens en Anchrit Wille te lezen. Bovens en Wille analyseren het fenomeen van de meritocratie, waarin burgers met een hoge opleiding het voor het zeggen hebben. Er bestaan vrijwel geen Tweede Kamerleden of ministers meer die niet hoog opgeleid zijn. Partijleden zijn hoog opgeleid, evenals de burgers die bij maatschappelijke organisaties actief zijn, politieke acties ondernemen en meedoen aan interactieve beleidstrajecten.
De Nederlandse politiek wordt de laatste decennia steeds meer gedomineerd door een relatief kleine groep van de bevolking. De ruime meerderheid is namelijk laagopgeleid, doet nog maar nauwelijks aan de politiek mee, en komt bovendien steeds minder met hoogopgeleiden in aanraking. Het gevolg is dat de politieke agenda steeds meer door hogeropgeleiden wordt bepaald, en dat laagopgeleiden daar maar nauwelijks invloed op hebben.
GroenLinks en D66
Laagopgeleiden blijken wel andere politieke voorkeuren te hebben dan hoogopgeleiden. Immigratie kan dat illustreren. Voor hoogopgeleiden betekent immigratie culturele verrijking, internationale collega’s en meer reizen naar het buitenland. Voor laagopgeleiden betekent het nieuwe buren die de taal niet spreken, meer achterstandsleerlingen op de basisschool en meer hangjongeren op straat. Voor hoogopgeleiden nemen de kansen toe en hun partijen (D66, GroenLinks) onderstrepen dat. Dit is logisch, want hun hoogopgeleide kiezers hebben geen hangjongeren voor de deur en hoeven hun kinderen niet naar een zwarte school te sturen. Voor laagopgeleiden ligt dat vaak anders, maar dat geluid komt in de politiek lang niet altijd naar voren.
Dus wat zal de belangrijkste politieke gebeurtenis van 2011 zijn? Het is vermoedelijk het verdere succes van de PVV bij de Provinciale Statenverkiezingen. Natuurlijk kunnen tegenstanders van de PVV hopen dat Wilders zijn kandidatenselectie wederom niet op orde heeft, en dat ook komend jaar allerlei relletjes ontstaan rond PVV’ers. Met de instabiele PVV-organisatie is dat zeker niet uit te sluiten. We weten echter ook dat PVV-stemmers door die relletjes niet snel naar D66 of GroenLinks zullen overstappen. De opstand van laagopgeleide kiezers zal niet zomaar verdwijnen.
Chris Aalberts is docent en onderzoeker politieke communicatie (www.chrisaalberts.nl)
