Soms moet je gewoon glimlachen wanneer men de moeite neemt om je gelijk aan te tonen. De afgelopen tijd schreef ik op deze website geregeld over de manier waarop de overheid burgervrijheden inperkt. Of het nu gaat om DNA-databanken, schandpalen of cybercrime, het wederkerend argument blijft dat de overheid niet onfeilbaar is en dat terughoudenheid in de macht die opsporingsdiensten hebben dus geboden is. Kom er maar in Wim de Bruin, woordvoerder van het Openbaar Ministerie: “Het is de prijs die we betalen voor de strijd tegen internationaal terrorisme.”
Het bovenstaande citaat tekende dagblad Metro woensdag op in relatie tot de arrestatie van twaalf Somaliërs op Eerste Kerstdag. Inmiddels zijn ze allen weer op vrije voeten en zijn er negen al geen verdachte meer. “Of daadwerkelijk een aanslag is afgewend, valt niet te zeggen. ‘Maar de informatie die wij kregen aangewend van de AIVD, liet ons geen andere keuze dan ingrijpen’, zegt Wim de Bruin van het OM. Klopt de informatie van de AIVD dan misschien niet? De Bruin: ‘Dat kan.'” De opmerkingen van de Bruin zijn niet schrikbarend, maar illustreren wel de noodzaak van privacy en de gedachte dat ieder mens ‘iets te verbergen’ heeft.
Cirkelredenering
Misschien had de AIVD de mislukte aanslag tijdens de vlucht naar Detroit op kerstavond van vorig jaar in het achterhoofd. Misschien was een medewerker van de AIVD wat ambitieus en enthousiast. Wat er ook precies gebeurd is, twaalf mensen werden met veel bombarie en geweld van hun bed gelicht, terwijl er tegen tenminste negen eigenlijk geen gegronde reden was voor een verdenking. Binnen een paar dagen ziet het OM dat er echt geen reden is om deze mensen vast te houden, maar als de AIVD zegt dat ingrijpen nodig is, dan is dat zo. De dreiging moet serieus geweest zijn, want als die niet serieus was geweest had de AIVD ook geen opdracht tot ingrijpen gegeven, zo luidt de briljante cirkelredenering van terrorisme-expert Beatrice de Graaf op de website van dezelde krant. En dus hoeft de AIVD haar handelen niet te verantwoorden en wast het OM haar handen in onschuld.
Ambtenaren moeten presteren, quota halen en zich doen gelden. Net als ieder ander die zijn baan wil houden overigens. Ambtenaren bij de AIVD hoeven bovendien bijzonder weinig verantwoording af te leggen voor hun daden. Die combinatie werkt fouten in de hand. Het zekere voor het onzekere nemen klinkt prima, maar had deze keer ‘slechts’ wat vernielde belwinkels en negen Somaliërs die de kerstdagen onschuldig in de gevangenis mochten doorbrengen als gevolg. Wilco Viets en Herman du Bois zaten vanwege eenzelfde gedachtegang, vijf jaar onschuldig vast voor de Puttense moordzaak en ook Lucia de B(erk) kan hier over meepraten. Tunnelvisie en doelredeneren zijn menselijke problemen, ook als die mensen voor de overheid werken.
Tom Cruise
Betekent deze feilbaarheid van de overheid dat het tijd wordt om te wanhopen? Gewoon de aanslagen laten komen en lijdzaam toezien hoe de terroristen winnen? Natuurlijk niet. We mogen ons gelukkig prijzen dat de AIVD waakt over de muren die ons beschermen. Maar zoals Tom Cruise ook al begreep in A Few Good Men, kunnen ook onze beschermheren wel eens over de scheef gaan. Dan mag je hopen dat hun macht beperkt is, want als de overheid haar feilbaarheid toont, worden onschuldige burgers slachtoffer.
Adriaan Andringa verbaast zich over hoe gemakkelijk privacy overboord wordt gegooid met de drogreden “je hebt toch niets te verbergen?”
