Het levenswerk van Charles Darwin, Origin of Species, is ruim honderdvijftig jaar na publicatie nog altijd te koop in de boekhandel. We weten niet beter of de mens is slechts een sterk aftreksel van de gemiddelde chimpansee en uiteindelijk is het ontstaan van ieder levend organisme terug te voeren tot een hagedisje in het slib van een sloot. Darwin twijfelde toentertijd over het wereldkundig maken van zijn bevindingen: was het niet zo dat de mens naar het evenbeeld van God was geschapen en dat hij met zijn evolutietheorie de leer van de kerk finaal onderuit schopte? De complete maatschappij en sociale leefwereld waren toen gebouwd op het geloof in een God die in zes dagen de wereld had geschapen. En één voor één negenhonderd verschillende soorten parasitaire wormen had uitgetekend, om maar een klein voorbeeld te noemen. Die God zeg.
Klassenjustitie
Het principe van Darwins survival of the fittest paste op geen enkele manier in een denkwijze die draaide om vroomheid en het niet begaan van zonden. In de negentiende eeuw triomfeerden bidden en boetedoening over genetische variatie en natuurlijke selectie. Toch volgde hij zijn wetenschappelijke instinct: de eerste druk van het boek was meteen uitverkocht. Het was een schok voor een samenleving waarin klassenjustitie hoogtij vierde. De natuur kende blijkbaar alleen willekeur en geen onderscheid in levensvormen of beter nog: de genade van een almachtige God.
Ook in de Anglicaanse kerk veroorzaakten zijn theorieën opschudding, maar tijdens openlijke bijeenkomsten wisten medestanders het telkens te winnen van de geestelijken. Zo liet men tijdens een publieke ontleding zien dat de hersenen van mensen en apen nauwelijks van elkaar verschilden. In korte tijd werd de theorie gemeengoed en zorgde het voor een revolutie in de wetenschap. De evolutietheorie was een bewezen feit.
Katholieke kerk
Honderd jaar lang werd het onderwerp min of meer genegeerd door de katholieke kerk. Tot de paus in 1950 goedkeuring gaf tot het onderzoeken van de veelbesproken theorie, mits de religieuze leer niet werd geschaad. Het was een begin. In september 2008 maakte de Church of England haar excuus aan Charles Darwin voor het onbegrip dat de auteur destijds ten deel viel en waardoor veel mensen nog steeds niet in de wetenschappelijke bevindingen van Darwin geloven.
Vandaag de dag neemt de katholieke kerk het onofficiële standpunt in dat religieuze ideeën over de schepping best verenigbaar zijn met het idee van een evolutietheorie. In het kort geloven deze theïstische evolutionisten dat God de schepper is van al het leven en dat de biologische processen simpelweg een natuurlijk verloop vormen binnen deze creatie.
Verklaring
Makkelijk is dat. Entia non sunt praeter necessitatem multiplicanda. Oftewel: moeten we eigenlijk wel het bestaan van iets vermoeden, als we het ook op een andere manier kunnen verklaren? Precies op het moment dat Darwin zijn meesterwerk publiceerde, kwam er namelijk een ander boek uit. Hierin vertelde Engels parlementslid Henry Drummond over God, die door gelovigen als Almachtige wordt gebruikt ter verklaring van onbegrijpelijke verschijnselen. Ze geloven dat sommige verschijnselen zo ingewikkeld zijn, dat ze wel een ontwerper nodig hebben.
De term God van de gaten beargumenteert dat bij ieder wetenschappelijk bewezen fenomeen er weer een gaatje wordt gevuld, en dat God alleen nog van betekenis is voor alle overgebleven onduidelijkheden. Darwin heeft een grote stap gezet, maar wanneer zullen alle gaten gedicht zijn?
