Terwijl de dagelijkse tragiek van de drugsoorlog als altijd de kolommen van de Mexicaanse dagbladen vult, vielen deze week twee verhalen op. Eerst was er Arturo de la Garza, zoon van een voormalig gouverneur van de noordelijke deelstaat Nuevo León. Hij werd 27 januari door een criminele bende ontvoerd. Toen zijn ontvoerders zijn familie belden en losgeld eisten, hoorden zij Arturo nog net over de telefoon schreeuwen: ‘Niets geven aan die schoften!’. Het zouden zijn laatste woorden zijn. En toen was er het verhaal van de Chihuahuense zakenman Álvaro Díaz, die drie gewelddadige inbrekers in zijn huis dood schoot, om vervolgens kort daarna met zijn vrouw te worden geëxecuteerd.Het zijn tragische verhalen met een heroïsch tintje, en ze vullen steeds meer paginaruimte. Het is een nieuwe trend in de verslaggeving van het drugsgeweld: heldenverhalen. Aan de ene kant een welkome afwisseling op de vaak gortdroge verslagen vol direct overgenomen quotes van de autoriteiten en een waslijst aan cijfers over drugsvangsten en in beslag genomen wapens, aan de andere kant is het een gevolg van de moeilijke situatie waarin de journalistiek in Mexico zich bevindt.
Gevaarlijk land
Want de Mexicaanse drugsoorlog eist niet alleen menselijke slachtoffers. De pers lijdt zwaar onder de onveiligheid, alleen al in 2010 werden tien journalisten in het land vermoord, wat het tot een van de gevaarlijkste landen ter wereld maakt voor journalisten. Uitgebreid verslag doen van de vieze zaakjes van van een corrupte ambtenaar of politieman, of een onderzoek naar de banden tussen militairen en drugdealers kan een journalist al gauw het leven kosten in sommige delen van het land.
Neutrale, goede verslaggeving over de drugsoorlog is daardoor praktisch tot stilstand gekomen. Om toch te kunnen blijven schrijven over de het drugsgeweld, zoeken Mexicaanse reporters naar alternatieve manieren om de penibele situatie in het land over het voetlicht te brengen.
Verzetshelden
De uitkomst lijken ze nu te hebben gevonden in verhalen over ‘verzetshelden’; individuen die het in hun eentje opnemen tegen de bad guys van de drugkartels en corrupte, mensenrechten schendende militairen en politieagenten. Die verhalen zijn talrijk en spreken tot de verbeelding, omdat ze zo vaak een zwarte rand hebben.
Zo is er Marisol Valles, de 20-jarige studente die de ondoenlijke taak van politiecommissaris in het door geweld verscheurde stadje Praxedis Guerrero, aan de grens met Texas, op zich heeft opgenomen. Zij wordt alom als heldin gezien, omdat geen man het in Praxedis nog aandurft het tegen de zwaarbewapende overmacht van de kartels op te nemen. Enkele dorpen verderop werd in November Hermila García vermoord, in Meoqui. Zij was de enige nog overgebleven politiefunctionaris in het dorpje. Met een automatisch geweer als enige bondgenote verloor ze de ongelijke strijd tegen de georganiseerde misdaad. Of wat te denken van Don Alejo Tamez, de bejaarde zakenman in Tamaulipas, die weigerde zijn ranch af te staan aan een drugsbende. Toen de sicarios (= huurmoordenaars) zijn eigendom kwamen opeisen, ontmoetten ze tot hun schrik een zwaarbewapende Tamez die er vier doodschoot voor hij zelf het onderspit moest delven.
Stille revolutie
Het zijn mooie verhalen en de Mexicanen lezen ze graag. In dit land, waar de autoriteiten een belabberde reputatie hebben, zijn deze mannen en vrouwen voor velen de enige echte helden van het land. Ze zijn de lone rangers van Mexico. De journalistiek, hongerig naar verhalen die aansprekend zijn, maar de reporters niet het leven hoeven te kosten, publiceert ze graag en veel.
De verhalen zijn tevens een verborgen statement van de Mexicaanse journalisten. Ook onder de pers is alle vertrouwen in de regering van president Felipe Calderón en zijn bloedige drugsoorlog kwijt. Wat het staatshoofd, zijn ministers en generaals zeggen, wordt opzij gewuifd en in platas daarvan krijgen de slachtoffers nu een plaats in de kolommen. Het is een stille revolte van de pers tegen de regering die ze medeverantwoordelijk acht voor de dood van tientallen collega’s in wat steeds meer als een zinloos bloedvergieten wordt gezien.
Jan-Albert Hootsen is freelance journalist in Mexico voor o.a. Trouw, ANP, RTL Nieuws en Radio Nederland Wereldomroep. Daarnaast is hij docent journalistiek aan de UDLA. Hij blogt hier.
