Maxime Verhagen verklaarde eerder deze week dat de multiculturele samenleving mislukt was. De CDA-minister vergelijkt Nederland met de Verenigde Staten en merkt op dat hier een gemeenschappelijk gevoel van trots op het Nederlanderschap ontbreekt. Zo maakt de minister eindelijk een einde aan een samenleving die er eigenlijk nooit geweest is, maar waar wel vaak over gesproken werd. Het infuus dat vooral ter linkerzijde van het politieke spectrum nog met enige regelmaat werd gevoed is dan nu toch hopelijk echt definitief dichtgedraaid. Met zijn boodschap lijkt Verhagen Europese leiders als David Cameron en Angela Merkel te volgen, maar eigenlijk waren we er in Nederland al veel eerder achter. Nu wordt een eerder gedane constatering slechts bevestigd.
Het waren natuurlijk niet alleen mensen ter linkerzijde die de multiculturele gedachte in stand hielden. Aan de andere kant stonden diegenen die deze samenleving weer als stok probeerden te gebruiken om het linkse “pappen en nathouden” mee te slaan. Hierdoor bleef het idee dat er een multiculturele samenleving in Nederland zou kunnen bestaan maar doorleven. Dit terwijl we hiervoor al afscheid hadden genomen van ten minste twee andere invullingen van een samenleving met migranten.
Verdonk
In 2003 schreef de toenmalig minister voor Vreemdelingenzaken en Integratie al een brief aan de Tweede Kamer over Integratiebeleid Nieuwe Stijl. Ze stelde in deze brief vast dat welwillendheid plaats had gemaakt voor onrust en een nadruk op de schaduwzijden van de multiculturele samenleving.
welwillende belangstelling voor de andere cultuur en gewoonten van etnische groepen [heeft] plaats gemaakt voor onrust over de schaduwzijden van de multi-etnische samenleving.
Hiermee was het Rita Verdonk (toen nog minister voor de VVD) die, zelfs in gelijke bewoordingen als minister Verhagen nu, de multiculturele samenleving naar de prullenbak verwees. Ook zij wees er op dat het gewenste gedeelde burgerschap er niet was. Vandaar ook de titel van de brief waarin ze pleit voor omslag in het integratiebeleid.
Gedeeld burgerschap houdt in dat er Nederlands wordt gesproken, dat men zich houdt aan basale Nederlandse normen. Dit zijn volgens het kabinet normen die het mogelijk maken om in vrijheid en naar eigen inzicht vorm te kunnen geven aan een zelfstandig bestaan.
Europese leiders als Cameron volgen nu en Nederland ziet zich genoodzaakt datgene dat men in het verleden al vaststelde nog eens te onderstrepen. Het toenmalige kabinet had dus een vooruitziende blik als het gaat om het failliet verklaren van het multiculturalisme, niet zo gek gezien de voorafgaande geschiedenis van gefaald immigratie-beleid.
Een geschiedenis van falen
Bij monde van de minister verklaren we nu dus een samenleving voor mislukt die niet eens ooit echt serieus zo bedoeld was. Het begon ooit ergens in de jaren zestig en zeventig toen we “buitenlandse werknemers” nodig hadden. De term ‘gastarbeider’ zegt het eigenlijk al: het beleid was er op gericht dat de mensen ooit weer terug zouden keren. Misschien door het succes van de opname bleven er echter veel meer werknemers in Nederland wonen dan gedacht.
Zo ging het ‘terugkeer beleid’ op de schop en dit zou niet de eerste keer zijn dat er reactionair beleid zou worden opgezet in plaats van een geheel nieuw plan. In de jaren tachtig onderkende men al dat de nieuwe Nederlanders zich wel zouden moeten inspannen om de Nederlandse sociale vaardigheden eigen te maken. Men moest toch ten minste de Nederlandse taal beheersen was het idee, vreemd genoeg gevolgd door een beleid dat gevormd werd door de gedachte dat men wel de eigen cultuur moest kunnen behouden.
Einde van de multiculturele samenleving
Vervolgens ging het economisch zo goed dat de problemen leken te verminderen. De multiculturele samenleving leek nu door de economische impuls pas echt mogelijk. Het verdelen van de Nederlandse welvaart ongeacht achtergrond was geen probleem, het is ook makkelijker de ander te ontvluchten als je er warmpjes bij zit. En toen kwam de eeuwwisseling, meer problemen, meer spanningen. Een beleid dat nooit echt van de grond was gekomen omdat men er nooit echt aan gewerkt had moest nu worden afgeschreven. Helaas zien we dat dat ondergesneeuwd was geraakt in het politieke tumult en schrijven we het nogmaals af. Het is te hopen dat we dan nu toch eindelijk verder kunnen met een gedegen plan, waar serieus door meerdere kabinetten aan gewerkt wordt.
Gyurka Jansen is wekelijks over internet te horen op Radio 1 en geeft training en advies over nieuwe media.
