Politici debatteren over van alles en nog wat, en dat minstens drie dagen per week. Natuurlijk gaat er dan wel eens iets mis. Claudia Ruigendijk betrapt elke week één politicus op een drogredenering. Afgelopen week was de Tweede Kamer met krokusreces. Daarom blikken we deze keer terug naar het lijsttrekkersdebat voor de Provinciale Statenverkiezingen. Waardoor laat u zich leiden?
Kabinet-Rutte kan straks misschien nog maar met moeite het hoofd boven water houden. Als CDA en VVD geen meerderheid krijgen in de Eerste Kamer, moet elk wetsvoorstel onder het kritisch oog van de oppositiepartijen zien uit te komen. Het zijn spannende tijden.
De leden van de oppositie stonden te trappelen achter hun kathedertjes met verkiezingsleuzen als: “Kies voor de toekomst” (GroenLinks) en “Anders ja” (ja, van D66). Zij benutten het debat dan ook vooral als oproep aan de kiezer: kruist u op 2 maart alstublieft een hokje van ons aan!
Slogan
De huidige regeringspartijen hielden zich juist gedeisd. Het zou zonder meerderheid inderdaad wel eens moeilijk kunnen worden, maar zeker niet onmogelijk, want ‘de premier heeft al eerder laten zien dat hij zich in benarde situaties staande kan houden’. Een meer indirecte oproep aan de kiezer dus: het maakt niet zoveel uit wiens hokje u 2 maart aankruist. Al blijkt dat de VVD haar vertrouwen in de kiezer nog niet verloren heeft met “Een koe in de wei is ook natuur. Zeker nu.” Maar inderdaad, met een goede slogan alleen red je het niet.
Met argumenten dan misschien. Lastig, want de tegenstelling tussen links en rechts kwam minder sterk naar voren dan je zou verwachten in een debat. Links ging ongeveer zo: ‘Het regeerakkoord treft alleen de zwakkeren in de samenleving’. En rechts zo: “Bezuinigen moest sowieso” en “Wij hadden het liever ook anders gewild, maar we regeren nu eenmaal niet alleen”. Dat klonk de linkse partijen dan weer niet zo geloofwaardig in de oren. En dus gingen zij vrolijk door met afgeven op rechts en rechts met ontkennen dat de bezuinigingen alleen de zwakkeren treffen, waarbij het CPB door beide fronten werd aangehaald als bron, waardoor het onmogelijk was om te controleren wie er nu werkelijk stond te liegen. Het wordt de kiezer maar moeilijk gemaakt.
Ad hominem
Gelukkig is er ook nog zoiets als overtuigingskracht. En zoals bij elk debat waren het ook hier de scherpe, emotionele uitroepen die het publiek deden roffelen op de bankjes. Want het gaat uiteindelijk niet om wat je zegt, maar om hoe je het zegt. Nu hebben emoties alleen de vervelende neiging om argumenten onder te sneeuwen en in sommige gevallen zelfs te laten ontsporen in, jawel, drogredenen.
En hoewel de lijsttrekkers van de Eerste Kamer het over het algemeen vrij netjes hielden, wisten ze aan één drogreden niet te ontkomen: het argumentum ad hominem. In het Nederlands: op de man spelen. Die gaat zo:
A zegt: “Nou, het zit dus zo.”
En B zegt dan: “Jij bent echt stom, want het zit dus echt helemaal niet zo.”
Kijk, mensen zijn het in de regel niet altijd met elkaar eens, zeker niet in een debat. Maar daar gelden wel een paar principes. Een daarvan: onderbouw je standpunt met steekhoudende argumenten. En niet: als je het ergens niet mee eens bent, val dan de tegenpartij persoonlijk aan. Dat zou toch onbehoorlijk zijn. En zo onbehoorlijk werd het af en toe tijdens dit debat. Maar zoals bij elke wedstrijd kan er maar een de winnaar zijn.
Koopkracht
Loek Hermans (VVD) was bezig om voor de stelling “Dit kabinet is goed voor de economie” te pleiten. De bezuinigingen zouden op den duur een stimulerende werking krijgen en nog zo wat van die ‘aan het eind van de rit zijn jullie ons allemaal dankbaar’-kreten. Het is geen geheim dat de oppositie hier anders over denkt. Marleen Barth (PvdA) hield daarop een strak betoog – onderbouwd met cijfertjes en wel – over hoe de koopkracht vermindert als je bezuinigt op leraren, zorg en ambtenaren. Ook Roger van Boxtel (D66) speelde op safe: hij herhaalde Barths woorden, in net iets andere woorden. Maar toen was het de beurt aan Tiny Kox (SP):
“Dit is oliedom! Brinkman en Hermans zijn nette mensen, dus ook zij weten dat dit dom is.”
Nee, nette mensen doen doorgaans geen domme dingen. Dat weet iedereen. Misschien heeft Tiny zichzelf niet zo hoog zitten, want dit was toch op z’n zachtst gezegd geen slimme zet.
Klik hier voor het volledige debat.
Claudia Ruigendijk (1980) studeerde Taalbeheersing, Argumentatietheorie en Retorica aan de Universiteit van Amsterdam. Tot 2010 doceerde ze daar in schrijf- en debatvaardigheden. Tegenwoordig werkt ze als freelancejournalist en schrijftrainer/coach. Dit artikel verscheen eerder op Torpedomagzine.nl
