“Een getroubleerde, getraumatiseerde, labiele vrouw. Een getergde vrouw”. Het ontluisterend levensverhaal van de Iraanse Bahrami, wier naam de laatste weken in de media – wegens haar dreigende executie – rondzong, werd in de HP de Tijd van 18 febuari jongstleden opgetekend. Verbazingwekkend genoeg sprak de psycholoog van Zahra Bahrami, zij het onder een pseudoniem, op dergelijke wijze openlijk over zijn – inmiddels overleden – patiente. Zo ongeveer de helft van het artikel werd gevuld met vrij persoonlijke informatie die door de psycholoog was ‘aangeleverd’. In het naschrift vermeldt de auteur dat de psycholoog zijn beroepsgeheim had verbroken om “de naam van zijn patiente te zuiveren”.
Het beroepsgeheim ligt voor een specifieke groep hulpverleners, waaronder psychologen en artsen, verankerd in de zwijgplicht die is opgenomen in het Burgerlijk Wetboek. Opzettelijk schenden van de zwijgplicht is strafbaar gesteld. De strafrechter kan een ‘geheimfluisteraar’ maximaal een jaar vastzetten. Ook mogen hulpverleners zich tegenover politie en justitie beroepen op hun verschoningsrecht. Een verlengde van hun zwijgplicht. Dit recht stelt hen ook in staat om medische dossiers bij inbeslagnames niet af te staan.
Beroepsgeheim
Het beroepsgeheim an sich is niet heilig. In een aantal gevallen mag het beroepsgeheim doorbroken worden. Het overlijden van een patient kan echter niet aangevoerd worden als reden om het geheim te doorbreken. Een conflict van plichten, die de hulpverlener ervaart, kan reden zijn om uit de school te klappen. De nood moet echter wel heel hoog zijn. Regelmatig komen er zaken voor de tuchtrechter waarbij er een flinke tik op de vingers wordt uitgedeeld. Met het doorbreken van het beroepsgeheim komt een arts zelden zomaar weg.
Inmiddels hebben zich uit de vele, vele zaken die voor de tuchtrechters zijn gekomen een aantal ‘regels’ gedestilleerd die richting kunnen geven aan wat wel en niet getolereerd wordt bij het uit de school klappen. De hulpverlener moet zich in gewetensnood bevinden waarbij een ander schade oploopt bij het standhouden van het geheim, hij moet er alles aan gedaan hebben om toch toestemming te krijgen, geen enkele andere uitweg zien en – bij spreken – het geheim zo min mogelijk doorbreken.
Gewetensnood
Zo kan een arts bij een HIV-positieve man, die zijn ziekte buiten de deur heeft opgelopen en weigert zijn echtgenote in te lichten, in grote gewetensnood komen. De arts kan, nadat al zijn pogingen om de vrouw voor schade te behoeden, zijn mislukt, uiteindelijk zijn zwijgplicht doorbreken. Wat echter geen vrijwaring voor straf is. De rechter kan altijd achteraf nog toetsen en een straf opleggen.
Wat heeft de psycholoog van Bahrami bezield om zijn beroepsgeheim op zo’n grove wijze te schenden? Mogelijkerwijs was hij erg aangegrepen door de executie, wetende wat voor een getroubleerde vrouw zijn patiente was. Werd hij geraakt door de – mogelijk onjuiste – beeldvorming die in de media ontstond. Bahrami werd afgeschilderd als een drugssmokkelaar. Meerdere bronnen suggereren echter dat dit door het Iraanse regime moedwillig is aangegrepen om een politieke moord te verhullen en om mensenrechtenorganisaties en overheden op gepaste afstand te houden. Drugssmokkelaars roepen veel minder sympathie op dan politiek gevangenen.
Pseudoniem
Maar de executie heeft reeds plaatsgevonden. Verhalen dat dit mogelijk helemaal niet om drugssmokkel, maar om heel andere zaken ging, circuleren al. Door uit de school te klappen, verandert er geen mallemoer voor ook maar iemand. Daarnaast had de journalist mogelijkerwijs ook een deel van de informatie via vrienden en kennisen kunnen bemachtigen. De psycholoog koos er echter toch voor om zijn beroepsgeheim te doorbreken. En niet een beetje, maar een boel. Onder pseudoniem.
Als de psycholoog volledig achter zijn besluit, om uit de school te klappen had gestaan, had hij het met naam en toenaam gedaan. Wie om de juiste redenen zijn geheim doorbreekt, heeft namelijk niets te vrezen van de rechterlijke macht.
Rest er enkel nog de vraag: deed de psycholoog dit nou echt om ‘de naam van zijn patiente te zuiveren’? Of was het om zijn eigen geweten te sussen?
Angela Carper is forensisch arts en blogt over haar werk op csidokter.nl.
