Het graf van de voddenraper speelt zich af tegen de achtergrond van het bombardement van 5 april 1943 op het Belgische Mortsel. De gebeurtenis kreeg jarenlang geen erkenning omdat het omfriendly fire ging. Amerikaanse bommenwerpers hadden hun bommen moeten lossen op de Erlafabrieken waar Duitse vliegtuigen en vliegtuigmotoren werden gerepareerd. Maar de meeste bommen vielen op de huizen en hun bewoners. De auteur Bart Vercauteren groeide op in Mortsel temidden van de verhalen en het zwijgen.
Zijn roman beschrijft de gedachtewereld van René, grafdelver in Mortsel. Zijn leven is gestold na het bombardement waarbij hij onder andere zijn zoontje verliest.
‘In plaats van zijn linkerslaap zag ik een rood, rafelig gat. Het bloed vloeide er niet eens meer krachtig uit. De schrapnel die hem gedood had was volledig in zijn hoofd verdwenen.’
René heeft na het bombardement geholpen om de vele doden te begraven. Sinds die tijd is hij grafdelver gebleven, zijn rouw is onverwerkt.
‘Ik bleef maar zwijgen. Ik was begonnen aan die eindeloze puzzel die verdriet, afkeer en schaamte deed uitmonden in diepe leegte: het enige waar ik de volgende vijfenveertig jaar mee zou kunnen leven.’
Bij het graven van zijn laatste graf maakt hij de balans op. Het graf is voor de voddenraper met wie hij op een bijzondere manier is verbonden. De voddenraper probeerde op de puinhopen van zijn bestaan een nieuwe toekomst op te bouwen. René kon dat niet.
‘Ik ben gewoon tussen de brokken blijven leven. Ik heb ze nooit meer samengeraapt. Ik ben nooit herbegonnen. Ik zou niet weten hoe dat moet.’
Delen van René’s leven komen als losse scherven naar boven: zijn liefde voor de bakkersdochter Joke, hun huwelijk, hun kindje Bertje, zijn ouders, zijn zuster Eliza, zijn schoonvader. Al vóór het bombardement werpt een eerste schaduw zich over het leven van René. Zijn Joke kan het oorlogsleven en later de zorg voor hun Bertje niet aan. Ze belandt uiteindelijk in een inrichting. Dan volgt het bombardement dat René definitief zijn toekomst ontneemt. Hij blijft trouw aan Joke maar uiteindelijk kiest zij de trein ‘die al zoveel psychiatrische patiënten voor eeuwig rust geschonken heeft.
Ze was mijn wankel evenwicht, mijn vacuüm, de enige vluchtheuvel tussen het verleden dat mij niet gegund was en de toekomst die ik weigerde. Nu is met haar ook dat vertrokken.’
René blijft zijn doden trouw.‘Geluk was ontrouw.’ Hij weigert het echte leven opnieuw aan te gaan. ‘Mijn spoken waren heilig, en niemand mocht hun plaats innemen.’
Uiteindelijk verkoopt René zijn huis, dat tijdens het bombardement net gespaard is gebleven. Hij kan er niet in leven. De voddenraper koopt het en probeert het met middelen, die hij niet heeft, te herbouwen. Dat wordt een oneindig pogen tot aan zijn dood. Maar hij probeert en dat ziet René. Altijd moet hij de man met zijn jongste zoon, Gert, voorbij zien gaan.‘De voddenraper en zijn zoon hebben het hangslot van mijn ziel gerukt.’
Evenals het graf delven een mooie metafoor is voor het niet loskomen van het verleden, is het herbouwen van het huis door de voddenraper een metafoor voor zijn pogen de toekomst te omarmen. In Gert ziet René dan ook een toekomst waardoor zijn eigen leven niet zinloos is geweest. In hem ziet hij zijn opgegroeide Bertje verbeeld. De ontmoeting met Gert maakt in René alles los en zet de overdenkingen van René op een intrigerende manier in gang..
InHet graf van de voddenraper hangt een bijna mythische sfeer van onontkoombaar noodlot. De stijl is compact en analytisch. De personages zijn met warmte en gevoel neergezet.
Het bombardement zelf, de pijn van René en zijn naasten, het Mortselse leven na het bombardement zijn zuiver en met treffende beeldspraak beschreven. De taal is ritmisch.
‘Ik heb er altijd van gehouden de wereld af en toe zijn gang te laten gaan en me terug te trekken. Maar sinds de lente van drieënveertig weet ik dat mijn privacy eindigt bij de grenzen van mijn huid. Daarbuiten zijn geborgenheid en veiligheid een illusie.’
En zo kan ik wel blijven citeren. Mooi debuut.
| Uitgever: | Houtekiet |
| Pagina’s: | 136 |
| Prijs: | 14.95 |
| ISBN: | 9789089240941 |
| Jaar: | 2010 |
