“Onbehagen concentreert zich bij lageropgeleiden, Telegraaflezers, Limburgers en PVV-stemmers”, het is geen kop van een ledengeld-website, maar een van de bevindingen van het Sociaal en Cultureel Planbureau (SCP). In het rapport Stemming onbestemd beschrijft het SCP hoe Nederlanders aankijken tegen de samenleving en de politiek. Hiermee wil men nagaan hoe de publieke opinie verschilt tussen verschillende groepen in Nederland en vooral, wat de klachten zijn. Met andere bevindingen – zoals die dat journalisten in het buitenland verbaasd zijn over hoe we in Nederland nu tegen de samenleving aankijken en de constatering dat de publieke opinie in Nederland onbestemd is – zal het rapport niet voor veel beroering zorgen.
De formulering over “Telegraaflezers” zal voor enige beroering zorgen, maar verder sluit ze naadloos aan bij hoe we eigenlijk wel dachten dat het zat. Natuurlijk zal de ene kant denken “zie je wel, dat zijn zij”, de andere ‘kant’ zal zich door dit rapport ironisch genoeg nog meer vervreemd gaan voelen. Limburgse PVV-stemmers zitten weer opgescheept met een rapport van een paar Hollanders. Ze zullen toegeven dat ze zich natuurlijk onbehagelijk voelen, maar de politieke afkeer komt nu juist door formuleringen als deze.
Cultuur
Zoals gezegd, de bevindingen zoals in het persbericht beschreven sluiten naadloos aan bij wat we misschien al dachten. Sterker nog: al eerder kwamen onderzoekers met soortgelijke bevindingen, hoewel in een iets andere context. Wanneer men bijvoorbeeld het stemgedrag van de bevolking nagaat blijkt er ook een sterke focus op cultuur. Men verbaasde zich er aanvankelijk over dat lageropgeleiden niet op de klassieke arbeiderspartijen stemden, maar in plaats daarvan op meer populistische partijen.
De verklaring die men vond lag in het feit dat mensen waarvan werd gedacht dat ze voor arbeiderspartijen (denk: SP) stemden in de praktijk niet alleen aan economische waarden hechtten. Ze hechten juist ook sterk aan culturele waarden op een conservatieve manier. Deze waarden worden juist door een aantal nieuwe partijen gevoerd als een van hun vaste punten (denk: PVV). Gevoelens van machteloosheid over de situatie in het land zijn eigenschappen die ook traditioneel linkse stemmers de Telegraaflezende PVV’er graag zullen toedichten. “Een gouden goed over het verleden”, waar het SCP van spreekt doet wellicht denken aan de VOC-uitspraken van onze vorige premier, ze sluiten ook erg aan bij het hechten aan traditionele Nederlandse waarden.
Onrecht
Een groot stuk uit het rapport focust op de gevoelens van onrecht die men heeft. Het gaat dan niet om een algemeen gevoel van onbehagen maar over veel specifiekere punten. Vanuit economisch perspectief vindt men het onrechtvaardig dat de burger op moet draaien voor de wanprestaties van de banken. Ook het feit dat landen als Nederland moeten bijspringen om andere EU-landen uit de brand te helpen. Het gaat hierbij niet alleen om de in hun ogen onrechtvaardige hulp an sich, maar er zit ook een meer politieke component aan. Men was al tegen de Europese Unie en ziet nu dat we, nu we er toch mee verder gaan, ook nog eens andere landen moeten bijstaan van ons geld.
Ten opzicht van andere bevolkingsgroepen vindt men het ten slotte onrechtvaardig dat allochtone Nederlanders kunnen meeprofiteren van de verzorgingsstaat “terwijl autochtone Nederlanders daarvoor betalen”. In aanvulling op het culturele perspectief lijkt het erop dat het traditioneel veronderstelde solidariteitsbeginsel helemaal niet zo stevig verankerd is in het land, juist niet bij de laaggeschoolden.
Media aandacht
Het zijn geen bevindingen waar je na een paar weken twitteren van op zult kijken. En het is een kloof waarover we al eerder hoorden en die we ook steeds scherper zien in de media. Een handig rapport voor de regering, maar de kop zal, net als hier, vooral worden dat de Limburgers, Telegraaflezers en PVV-stemmers het allemaal niet zo goed begrepen hebben. Je vraagt je af welke media-adviseur bij het SCP heeft bedacht dat dit moest om zo’n rapport überhaupt nog in het nieuws te krijgen.
