In de VS geloven aanzienlijke groepen burgers dat er achter de aanslagen van 11 september een complot van de overheid zit, dat HIV niet leidt tot AIDS en dat oud-presidentskandidaat John Kerry geen Vietnamheld is. Deze burgers geloven in hun eigen werkelijkheid: ze denken iets te weten en nemen daarom aan dat het waar zal zijn. Hun persoonlijke meningen of ervaringen maken dat zij ‘weten’ hoe de wereld in elkaar zit. Geen enkel tegenargument overtuigt hen. Farshad Manjoo schreef er een boek over met de veelzeggende titel: True enough.
Deze gedachtegang is het gevolg van de algemene vertrouwenscrisis die rondwaart in de hele Westerse wereld. Burgers vertrouwen hun medeburgers minder dan vroeger, Politici houden zich massaal niet aan hun beloften en wetenschappers zijn het onderling ook dikwijls oneens. Het heeft dus nauwelijks zin om andere mensen te vertrouwen: je kunt het beste vertrouwen in jezelf. Met deze manier van kijken maken feiten niet meer uit, alleen je persoonlijke overtuigingen en observaties tellen.
De twitter-werkelijkheid
Maar dit is helaas geen fenomeen dat alleen onder Amerikanen kan worden aangetroffen. Het geldt nu ook voor een van de meest hoogopgeleide groepen in Nederland: twitteraars. Een aanzienlijke groep twitteraars neemt op een soortgelijke manier zijn eigen belevingswereld als absoluut uitgangspunt voor ‘hoe de wereld in elkaar zit’. Zij denken wel te weten hoe politici met Twitter om moeten gaan. Zij stellen dat politici met burgers in contact moeten treden via Twitter, dat politici zo betere beslissingen kunnen nemen en dat de kloof tussen burger en politiek op deze manier kan worden verkleind.
Is er bewijs voor dit soort stellingen? Het is er niets of nauwelijks, maar deze stellingen zijn volgens veel twitteraars toch waar: zij geloven er namelijk zelf in. Onderzoek laat iets heel anders zien: de gemiddelde burger wijkt aanzienlijk af van de gemiddelde twitteraar, burgers laten veel informatie aan zich voorbij gaan en je kunt je afvragen hoe democratisch het is als politici naar een kleine groep twitteraars luisteren die niet representatief is voor de rest van de bevolking.
Illussie
Dit is wat ik woensdagochtend ongeveer vertelde in Ochtendspits bij WNL. Eigenlijk vertelde ik dat veel twitteraars in een soort Haagse of Hilversumse werkelijkheid leven, die niet hetzelfde is als de wereld daarbuiten. Wat er toen gebeurde laat zich raden. Allerlei twitteraars begonnen zonder enig feitelijk tegenargument alles te ontkennen. Zij hebben namelijk zelf hele andere ervaringen. Zij ‘denken’ dat het anders zit. Dat is natuurlijk helemaal geen bewijs voor het feit dat Twitter de kloof tussen burger en politiek overbrugt, maar als iedereen het nou maar vaak genoeg herhaalt, gaat iedereen het misschien toch geloven. Zo leven velen tegenwoordig in hun eigen illusies.
Chris Aalberts is docent en onderzoeker politieke communicatie. Het boek van hem en Maurits Kreijveld ‘Veel gekwetter, weinig wol’ over de inzet van sociale media door politiek, overheid en burgers komt volgende week uit (www.politiek20.nl).
