Op DeJaap verschijnen met regelmaat stukjes als onderdeel van een serie over de drogredenen die zelfverklaard mediums, paragnosten en homeopathische genezers ter verdediging aandragen. Dit levert leuke stukjes op, met daarin een heldere ontkrachting en toelichting van de (gevaarlijke) denkfouten die in de opgevoerde redeneringen besloten liggen. Een net zo gevaarlijk, maar bij vlagen vermakelijk, onderdeel van dit fenomeen zijn de volgelingen. De verlichten.
Enkel kaf
Dit zijn de mensen die Hyves bevolken en gestudeerd hebben aan de Angel from Heaven– Universiteit en zich lichtwerker, spiritueel coach/medium of simpelweg therapeut noemen. Jammer genoeg ontbreekt er een centrale vereniging die als vakbond fungeert en binnen de beroepsgroep het kaf van het koren scheidt.
Deze leemte wordt op het moment met verve gevuld door Skepsis. Met analyses van bijvoorbeeld een programma als De Babyfluisteraar tonen zij aan dat er voor zover bekend enkel sprake van kaf is. Grote manco is het feit dat dit doorgaans tot preken voor eigen parochie beperkt blijft. Het handje vol spiritueel overtuigden die de site bezoekt houdt ongeacht de heldere betogen vast aan hun rammelende dogma’s.
Wildgroei van charlatans
Vanuit de journalistieke televisieprogramma’s is er nauwelijks een tegengeluid waar te nemen. Hooguit komt er in de Wereld Draait Door een fragmentje langs waarin een medium een flater maakt, of zien we bij Pauw en Witteman een wetenschapsfilosoof en een medium een welles-nietus-discussie opvoeren. Dit leidt helemaal nergens toe. Beide kampen voelen zich gesterkt in hun opvattingen omdat het andere kamp niet weet te overtuigen. Wetenschappers en mediums spreken een andere taal, putten uit andere vooronderstellingen en paradigma’s. Een moeilijk, zo niet onmogelijk, te overbruggen kloof.
SBS is een campingzender, Kassa een programma dat niets van zaken als Paypal snapt, het NOS-Journaal is links georiënteerd en ga zo maar door. De media worden van alles verweten, maar niet dat ze er in een tijd van wildgroei aan spirituele charlatans collectief het zwijgen toe doen. Er wordt lacherig over gedaan. Iedereen weet immers dat het om duurbetaalde diensten gaat waar je naar de mond gepraat wordt. Toch?
Cold reading
Was dat maar zo. Naast de Astrolijn, Paralijn,Tarotlijn etcetera zijn er talloze mediums die online hun diensten aanbieden. Aan kúnnen bieden omdat een groep mensen zichzelf leert geen andere autoriteit te erkennen dan die lieve vrouw die voor 80 cent per minuut wel wil zeggen dat hun overleden dierbare zijn sigaartje en ontbijt met spek zo mist. (Tussen ons gezegd en gezwegen: Opa, ik blij te horen dat het goed met je gaat.)
Zembla zond ooit een interview uit met James Randi. Deze illusionist kan zonder al teveel moeite uitleggen welke trucs (cold reading) of goocheltrucs (zie Uri Geller) gebruikt worden om de schijn te wekken dat er magie in het spel is. Na het zien van een dergelijke deconstructie blijft je op z’n minst met vragen zitten over de oprechtheid van deze zelfverklaarde mediums. Wetenschap is geen sexy onderwerp en het is vaak lastig de toon te vinden om dit op toegankelijke wijze te verwerken in een format. Maar het kan wel, zo bewijst Derren Brown. Een Nederlandse tegenhanger zou uitkomst kunnen bieden. Dat er een markt is blijkt wel uit de vele programma’s die het paranormale uitbaten. De cruciale vraag, en bepalend voor het succes van een nieuw kritisch programma, is de vraag of de kijkers oprecht interesse hebben in het paranormale of slechts bevestiging zoeken voor hun wanen.
Paul Mak vindt het verschil tussen mediums en het medium (televisie) verwarrend. Hij is er dan ook nog niet uit in welke van de twee hij het meest teleurgesteld is.
Beeld: Gaspirtz
