Dichter en journalist Javier Sicilia, wiens zoon eind maart werd vermoord in Cuernavaca (iets ten zuiden van Mexico Stad) is bezig met zijn derde anti-geweldsmars in een paar maanden tijd. Begin april organiseerde hij een landelijke demonstratie, waar op meerdere plekken zo’n 100.000 mensen aan meededen. En begin mei was er de landelijke mars tegen geweld, met ergens tussen de 50.000 en 150.000 deelnemers (afhankelijk van de bron) in Mexico Stad. Sicilia eist een einde aan het geweld, wil politieke veranderingen, een einde aan de corruptie, et cetera.
Wat is er bijzonder aan deze mars? Eigenlijk heel weinig. Demonstraties in Mexico zijn bijna net zo normaal als files in Mexico Stad, orkanen in Cancún of het Mexicaanse nationale elftal dat in de tweede ronde van het WK voetbal wordt uitgeschakeld. Sterker nog, demonstraties zijn zo normaal in Mexico, dat ze gemakkelijk worden genegeerd. Een paar duizend mensen marcheren naar het presidentieel paleis, doen hun zegje, heffen boze spandoeken en roepen de regering op naar ze te luisteren. De regering luistert vervolgens niet, iedereen gaat naar huis en er verandert niets.
Held Sicilia
Toch lopen er met de derde mars van Sicilia (net een paar honderd deelnemers) bijna net zoveel journalisten als demonstranten mee. Met name buitenlands correspondenten (mijzelf incluis) lijken aan de beweging van Sicilia een erg grote waarde te hechten. Sommige bloggers en activisten schreven zelfs enthousiast “And this is what history looks like in Mexico.”
Dat revolutionaire, dat bijzondere aan deze beweging, zou te maken hebben met de persoon Sicilia. Het ene medium stelt dat het komt omdat hij een “well-known poet and journalist” is. Het andere dat het om een “prominent politiek figuur” in Mexico gaat. Weer een ander noemde hem zelfs “Mexico’s accidental hero”. En ikzelf noemde hem een “gerespecteerd intellectueel”. Omdat de leider van de beweging nu een “soft-spoken, increasingly beloved” intellectueel is, is het blijkbaar anders.
Prominent?
Maar is Sicilia eigenlijk wel zo prominent? Hij schrijft voor Letras Libres, een prestigieus, maar nauwelijks gelezen opinieblad. En hij schrijft voor Proceso, een van de grotere opiniebladen van het land. Ook is hij winnaar van een van de meest prestigieuze poëzieprijzen van Mexico. Maakt dat hem een “prominent publiek figuur” of “gerespecteerd intellectueel”?
De realiteit is dat de meeste Mexicanen nog nooit van Javier Sicilia hebben gehoord. Het overgrote deel van de Mexicanen slaat bijna nooit een krant open, en leest al helemaal nooit Letras Libres of Proceso. Sterker nog, na drie demonstraties hebben de meeste van mijn Mexicaanse vrienden nog steeds geen flauw idee wie Javier Sicilia is. In mijn woonplaats Ciudad Nezahualcóyotl vroeg ik aan dertig bewoners of ze hem kenden. Achtentwintig hadden nog nooit van hem gehoord. De twee respondenten die zijn naam wel kenden, zeiden dat ze vóór de dood van zijn zoon evenmin van hem hadden gehoord. Voor de dood van zijn zoon heb ik hem voor zover ik me kan herinneren één enkele keer op televisie gezien, en nooit op de radio gehoord.
Niet dat dat ook maar iets afdoet aan het zeer legitieme protest van een zeer integere man, waar ook ikzelf het alleen maar mee eens kan zijn, maar de prominentie van Sicilia is kunstmatig opgepompt.
Gesmoord
En wat is er strikt genomen nu zo anders aan deze mars? Hij is niet groter dan bijvoorbeeld de demonstraties van presidentskandidaat Andrés Manuel López Obrador in 2006. Het is ook niet de eerste in zijn soort, want landelijke marsen tegen drugsgeweld worden al een jaar of vijf in Mexico met enige regelmaat georganiseerd. Ook is Sicilia niet de eerste dichter of intellectueel die een protestbeweging organiseert. Dat deed de in januari vermoorde dichter Susana Chávez ook, die in Ciudad Juárez de Ni una más-beweging organiseerde tegen de vrouwenmoorden in die stad.
De beweging van Sicilia is ook niet anders wat betreft haar effect: nul komma nul. De Mexicaanse regering praat niet met hem, net zo min als ze dat met andere bewegingen heeft gedaan. De beweging mobiliseert strikt genomen eigenlijk niet zo vreselijk veel mensen. Van een ‘volksopstand’ is, net als bij alle andere demonstraties, geen sprake. Pedro de la Cruz, hoogleraar veiligheidsvraagstukken aan de Nationale Autonome Universiteit van Mexico, zei het me onlangs treffend: “De kans is levensgroot dat ook deze beweging weer in emotie wordt gesmoord.”
Het enige waar de beweging in verschilt, is de enorme aandacht die ze van met name de buitenlandse pers krijgt. Wat rechtvaardigt die plotselinge golf aandacht ten opzichte van alle andere demonstraties? De eigenlijk non-existente prominentie van Sicilia in ieder geval niet. De grootte van zijn demonstratie (net iets groter dan gemiddeld) ook niet. Zelfs de persoon Sicilia niet. Hij is immers niet de eerste integere intellectuele demonstrant, zie Susana Chávez. Ook in het feit dat hij zijn eigen zoon heeft verloren is hij niet uniek. Van de familie Reyes Salazar, die eerder dit jaar in Ciudad Juárez een demonstratie tegen geweld organiseerden, werden bijvoorbeeld twee broers en twee zussen in korte tijd vermoord.
Correspondentenfaal
Ik kan niet anders concluderen dan dat wij correspondenten de beweging rondom Sicilia tot buitengewone proporties hebben opgeblazen. Dat is kwalijk, want in plaats van de context te beschrijven (het chronische falen van sociale bewegingen in Mexico, het feit dat de Mexicaanse regering niet reageert op demonstraties, de algehele apathie onder de Mexicaanse bevolking), hebben we een enkel evenement onterecht tot iets bijzonders gemaakt. De lezer krijgt daardoor geen accuraat beeld van wat er in Mexico aan de hand is. Het klinkt allemaal heel mooi en spannend, terwijl er eigenlijk niets nieuws onder de zon te melden valt.
Een Amerikaanse collega van me vermoedde zelfs een sinistere aanleiding: pas als de zoon van een rijke, blanke intellectueel omkomt, is de Westerse journalistiek voor echte aandacht te porren. Dat is vrij zinloze speculatie, maar mijn Canadese collega David Agren zei het gisteren wel heel treffend: “So much of what correspondents say doesn’t get the core of what’s going on. These movements always fizzle out. The fact that Mexico’s supposed hero-leader-saviour is Javier Sicilia says volumes about this country. No one emerged before him?”
cc foto: Sari Denisse
