Zehra – Nazmiye Oral

Het Turkse meisje Zehra is anders, de mensen in haar gemeenschap zijn vanaf de dag van haar geboorte bang voor haar. Al het ongeluk wordt toegeschreven aan haar aanwezigheid. Daarom wordt Zehra verstoten door haar moeder. Op een dag wordt ze uit een taxi gezet en aan haar lot overgelaten. Ze zwerft, schuilt tijdens de grote zomerbranden in een grot, wordt in eerste instantie meegenomen door een groep zigeuners, maar belandt uiteindelijk in een kleine dorpsgemeenschap waar ze opgenomen wordt door Havva, een oude vrouw met bovennatuurlijke gaven, die de lijken wast. Zehra blijkt, net als Havva, bovennatuurlijke gaven te hebben en Havva leert haar daarmee om te gaan.

Zehra is te lezen als een initiatieroman. Centraal staat Zehra’s ontwikkeling van kind tot jong volwassen vrouw – die zich verzoent met haar verleden, haar gaven, en met wie zij is. Origineel is het begin, waarin over Zehra’s geboorte wordt verteld vanuit het perspectief van de baby zelf. Vanuit Zehra’s perspectief ziet de lezer vervolgens hoe zij bij de zigeuners terechtkomt, hoe zij voor het eerst het dorp betreedt, hoe zij Havva voor het eerst ziet. En vanaf dan schiet het perspectief regelmatig naar Havva.

‘Ze voelde iets bij dit meisje. Een soort kracht. In dat ene ogenblik dat hun ogen elkaar hadden geraakt had ze gekeken in iets ouds.’

Havva herkent onmiddellijk de krachten in het kind. Zehra wordt opgenomen door de groep vrouwen rond Havva, die zich liefdevol voor haar inzetten. Een van hen is Hatun, een bloedmooie jonge vrouw, die begeerd wordt door de macho-achtige Memoli. Memoli krijgt echter geen voet aan de grond bij Hatun, zij verliest haar hart aan Zehra. Nachtenlang slapen Hatun en Zehra samen. De enige die de liefde tussen de twee herkent is Memoli. Uit jaloezie laat hij een zwarte vloek uitspreken over Hatun, waardoor Zehra haar geliefde voor altijd kwijtraakt.

Nazmiye Oral beschrijft Zehra’s wereld beeldend en kleurrijk met veel aandacht voor de couleur locale. Zij weet de sfeer van de kleine dorpsgemeenschap mooi te beschrijven. Maar het verhaal van Zehra’s persoonlijke ontwikkeling komt voor mij niet helemaal uit de verf. Haar anders-zijn had wat nadrukkelijker neergezet mogen worden. Het verhaal was sterker geweest als de angst en het afgrijzen van de mensen om haar heen wat beter invoelbaar waren geweest voor de lezer. De liefdevolle verzorging van Havva had daarmee een groter belang gekregen. Het verlies van de liefde van Hatun had meer indruk gemaakt, wanneer Oral deze liefde wat zorgvuldiger had opgebouwd. Nu is die liefde er op bladzijde 130 plotseling.

De balans in het verhaal is vooral in het begin onevenwichtig. Het verhaal komt niet alleen traag op gang, maar het bevat ook passages waarvan ik als lezer zoek naar de relevantie. Zoals bijvoorbeeld wanneer Zehra met de zigeuners langs een Grieks gebouw loopt. Dan volgt een passage waarin Zehra’s oma als kind vluchtte vanuit Georgië. Die vlucht heeft in het boek geen functie en leidt mij als lezer af van het verhaal. Hier had Oral baat gehad bij een goede redacteur.

Zehra biedt al met al een boeiend verhaal, dat weliswaar niet helemaal uit de verf komt, maar dat wel nieuwsgierig maakt naar een tweede boek van deze schrijfster.

Extra

Sprekend citaat:

‘Ik rende het donker in om me beter te kunnen verschuilen. De straten waren verlaten. Ik zag een vrouw op een kussen leunend uit het raam staren. Ik zag sigaretten oplichten op donkere balkons. Luidruchtige families speelden rummikub, insecten dwarrelden rond een gloeilamp, er werd met veel gerinkel in theeglaasjes geroerd, een olielamp werd uitgeblazen en ergens, onder deze sterren, was mijn oma, die langzaam in de vergetelheid van de slaap gleed, voor even verlost van verdriet. Een bries maakte dat ik even op adem kon komen.’

Zehra,Nazmiye Oral, blz. 37.