“Kabinet zet mes in publieke omroep.” Het is de hoopgevende kop van een artikel op de website van de NOS vandaag. De discussie over de publieke omroepen, een van de laatste archaïsche restanten van de verzuilde maatschappij die de meesten van ons alleen nog kennen uit de geschiedenisboekjes, woedt al decennia. Geen logischer moment om het oude systeem definitief de nek om te draaien dan in een vlaag van bezuinigingswoede van het huidige kabinet. De kop van de NOS stemt dus hoopvol, maar de realiteit is anders. Weer een halfbakken compromis, weer een hervorming die geen echte hervorming is, weer niet het mes in de publieke omroep.
Publieke televisie
Er pleit veel voor het bestaan van publieke televisie. Niet geleid door een winstoogmerk kunnen een of meerdere nationale zenders een belangrijke maatschappelijke functie vervullen. Objectieve informatie, als zoiets bestaat, is belangrijk voor het functioneren van een democratie en wellicht hebben conservatieven zelfs wel een punt als ze maatschappelijke bildung een publieke verantwoordelijkheid vinden. Zeker in een tijd dat we met zijn allen blijkbaar onze Nederlandse waarden en cultuur weer heel belangrijk moeten vinden (wie wil er nou geen melk van raszuivere Nederlandse koeien), kan een publieke omroep aandacht besteden aan cultuuruitingen die niet rendabel genoeg zijn om ze commercieel te exploiteren. Dat dit financieel geen bodemloze put hoeft te zijn bewijst de BBC die bijzonder succesvol is maar slechts zes procent van haar inkomsten uit belastinggeld haalt.
De kracht van de BBC is meteen ook de zwakte van het Nederlandse stelsel: Engelse schaalgrootte tegen Nederlandse versplintering. De huidige omroepen ontstonden toen elke maatschappelijk zuil haar eigen uurtje op dat ene Nederlandse net eiste. Niemand mocht achtergesteld worden en niemand wilde samenwerken, dus een verzuild stelsel was de logische uitkomst, zeker omdat publieke televisie en radio de enige manier waren voor culturele groepen om de massa te bereiken. Inmiddels is dat uiteraard al lang niet meer zo. Tussen de mogelijkheden om een commerciële zender te beginnen, om betaalde digitale televisie aan te bieden voor groepen met een te klein bereik voor een gewone commerciële zender en, boven alles, om via internet aandacht te vragen voor en te besteden aan alles wat je relevant vindt, is de publieke televisie al lang niet meer de manier voor minderheden om zich staande te houden. Om nog enige relevantie te hebben concurreren de publieke omroepen al jaren de commerciëlen uit de markt als het gaat om zaken als sport, Boer zoekt Vrouw, actualiteiten en al die andere zaken die ook gewoon interessant zijn voor de commerciëlen.
Voetbal
De BBC doet dat overigens niet anders. Veel programma’s van de BBC zouden niet misstaan op Sky of ITV. Toch heeft de BBC vanwege haar schaalgrootte daar nauwelijks subsidie voor nodig terwijl het in Nederland niet de vraag is of, maar hoeveel versplinterde omroepjes een zak geld moeten krijgen. Het idee dat we nog wel belastinggeld betalen om voetbal op de publieke omroepen te krijgen maar niet om het Metropole Orkest te laten bestaan is ridicuul. Voor de NOS tien andere zenders die voetbal willen uitzenden maar het einde van het Metropole Orkest wordt niet commercieel opgevangen. Dat moet altijd de vraag zijn bij besteding van belastinggeld: kan de samenleving het niet zelf oplossen en financieren? Waarom betalen we dan belasting voor Boer zoekt Vrouw als je even hersendood naar de Boerenbruiloft kan kijken?
Het compromis dat er nu ligt, acht nationale publieke omroepen en een gedeeltelijke integratie van de regionale omroepen, toont dat het kabinet vooral geen keuzes durft te maken. De bijl is een makkelijker instrument dan het potlood. Je kan een nieuw beeld schetsen van hoe de maatschappij er uit zou moeten zien of je kan gewoon wat stukjes afhakken van wat al bestaat. Het tweede is de weg van de minste weerstand, het eerste toont visie en durf. Door nu geen echte hervorming door te voeren, blijven de publieke omroepen nog vele jaren de archaïsche bodemloze put die ze al velen jaren zijn. Terug naar een of twee zenders en één omroep zou in één hervorming de publieke televisie veel goedkoper en veel relevanter maken. In de verspilling van het huidige voorstel laat Rutte en vrienden haar ware gezicht zien en dat gezicht is een face for radio.
Soms heeft Adriaan Andringa ook wat te zeggen over de Nederlandse politiek.
