Hart voor kunst. Een pleidooi tegen de culturele kaalslag – Johan Fretz

Herinnering 1: Toen mijn echtgenoot in de jaren zeventig van de vorige eeuw aan het Oriental Institute van de Universiteit van Chicago werkte, probeerde hij eens de collega’s uit te leggen wat de BKR (Beeldende Kunstenaars Regeling, de subsidiëring van werkende kunstenaars) inhield. Er brak op de werkvloer een vrolijk gelach los. De collega’s, assyrioloog, egyptoloog, archaeoloog, allen strijdend voor een vast arbeidscontract, begonnen unaniem te juichen: ‘Wonderful, Philo!We are all coming to Holland! We all want to become artists!’

Gelukzalig verleden waarin niet in de VS maar wel in Nederland breed het besef leefde dat een rijke voedingsbodem noodzakelijk is voor een gunstig kunstklimaat!

Herinnering 2: In diezelfde jaren zeventig woont een vriendin, schilderes van beroep, gezellig met haar vriend de tandarts op Ibiza. Af en toe, als het jurybezoek van de Beeldende Kunstenaars Regeling aanstaande is, komt Eva een paar weken naar haar souterraintje in een Amsterdams grachtenhuis. Om een partijtje strandgezichtjes en stilleventjes af te maken en in te lijsten. De BKR wordt haar nooit geweigerd.

Gekke welvaartstijden. Nu de BKR (1956-1987) al lang niet meer bestaat en de WWIK wordt afgeschaft is de situatie drastisch veranderd. Hoe droevig de huidige kaalslag om zich heen grijpt staat dagelijks in de krant. Daarom is het prachtig dat Johan Fretz, jonge theatermaker in Amsterdam, in een heel klein boekje beschreven heeft hoe in zijn visie met bot gereedschap het ‘Hart voor kunst’ uit de samenleving dreigt te worden gerukt.

Hij koppelt dat ingenieus en nostalgisch aan een ontmoeting tussen hemzelf en Mark Rutte in oktober 2006. Fretz was toen 21 jaar,op de Amsterdamse Overtoom zag hij eens zomaar de lijsttrekker van de VVD wandelen. ‘Er was geen beveiliger te bekennen. Rutte was gekleed in een spijkerbroek en een nonchalant blauw jasje. (…) Ik mocht van geluk spreken dat ik hem überhaupt had herkend.’ Waar kwam Rutte op dat moment vandaan, vraagt Fretz. ? ’Paradiso. John Leerdam van de PvdA regisseert daar elk jaar een toneelstuk met politici en ik doe dit jaar mee. Buitengewoon leuk en interessant.’

Een week tevoren in datzelfde jaar 2006 had Mark Rutte op het Nederlands Film Festival een ‘oprecht en kwetsbaar betoog’ over de filmCloaca (2003) gehouden, waarbij niet toevallig ook Johan Fretz aanwezig was geweest. Rutte vertelde daarbij het publiek ‘datCloaca hem op het belang van vriendschap wees, op de worstelingen waarmee je in een mensenleven te maken krijgt.’

Vier jaar later fietst de jonge theatermaker weer over het Leidseplein en hij krijgt bange voorgevoelens: ‘Over een jaar of vijf is dat gebouw (de Stadsschouwburg) misschien welThe Bacardi Theatre Company geworden, waar Hans Kesting en Marina Smulders avond aan avond in de huid kruipen van Jokertje en Barbie. Het Concertgebouw hier even verderop heet dan vastHet TROS Muziekcafé . . .’

‘Hart voor kunst’ is een sterk boekje van een bevlogen kunstenaar.