Het leest als een verhaal in het rijtje “Games maken je gewelddadiger” en “Metal zorgt voor zelfmoordneigingen”: het onderzoek dat de afgelopen week in het nieuws kwam over de invloed van het internet op ons geheugen. Veel nieuwsmedia kwamen met een kop in de richting van “Internet verandert ons geheugen” en lieten daardoor bij menigeen de alarmbellen rinkelen: internet verandert ons van binnenuit! Als een soort parasiet die door de ingewanden knaagt zorgt het internet er voor dat we nooit meer hetzelfde kunnen zijn. Bij nader inzien blijkt het dan, uiteraard, misschien toch wel net iets onschuldiger te zijn.
Nieuwetijdskinderen
De geobserveerde veranderingen lijken sterk op een eigenschap die wel eens aangevoerd wordt om te beargumenteren dat een aantal van ‘onze’ kinderen wezenlijk anders is dan andere generaties. Deze kinderen zijn dan bijvoorbeeld veel sneller afgeleid wanneer ze zich bezig houden met ‘kleine’ zaken maar denken juist op een ander (uiteraard hoger) plan over de dingen na. Het lijkt een speciaal soort combinatie van het ‘nieuwe generatie denken’, iedereen voelt zichzelf toch een beetje speciaal, en het ouder gevoel waarbij elke ouder de eigen kinderen net wat leuker vindt dan kinderen van iemand anders. Op deze manier lijken de bevindingen dus ook al mooi aan te sluiten bij een flinke onderstroom op het internet die ‘ziet’ dat er nu toch echt dingen in de mensheid veranderen.
Wat het onderzoek ons werkelijk laat zien is zoals gezegd iets minder spectaculair, maar nog steeds erg interessant. In plaats van dat onze hersenen anders werken, past de manier waarop we ons geheugen leren gebruiken zich aan aan de informatie die we tot onze beschikking hebben. Mensen die zich vroeger altijd afvroegen waarom ze die feitjes moesten stampen, terwijl je het later toch altijd zou kunnen opzoeken, worden steeds meer tegemoet gekomen doordat het internet dat opzoeken zelf ook steeds makkelijker maakt. Diensten als Wikipedia zorgen er voor dat we steeds meer informatie direct onder handbereik hebben, zeker nu we “allemaal een smartphone hebben”.
De redenaar
Uit het onderzoek blijkt dat we, wanneer we toegang hebben tot informatiesystemen, we steeds minder precieze feitjes onderhouden. Als we weten dat we iets terug kunnen vinden onthouden we slechts de manier om die informatie te bereiken. Wanneer u zich in een wat langer durende relatie bevindt lijkt dit erg op de situatie waarin de een precies weet waar alle spullen voor de kinderen staan en de ander de garage van binnen en van buiten kent. We vertrouwen er in zo’n situatie op dat we via een externe bron weer bij de informatie kunnen komen die we nodig hebben. Nu we gewend zijn om op die manier met informatie om te gaan hebben we ook geleerd welke zaken daarbij belangrijk zijn om te onthouden. Zo bleken proefpersonen beter het pad naar de locatie van een bestand te onthouden dan een bepaald feitje.
Het onthouden van de weg naar informatie die we dan op onze denkbeeldige tocht over die weg tegenkomen, lijkt veel op een oude bekende geheugentechniek die wordt gebruikt bij redevoeringen. Al van Cicero zijn technieken met‘ezelsbruggetjes’ bekend waar we de zaken die we willen onthouden omvormen tot een beeld, dat we dan wegstoppen in ons geheugen. Die beelden komen we dan later ‘tegen’ in de volgorde waarin we ze nodig hebben. Ook later wordt de “wandeling door het park” techniek gebruikt om lange redevoeringen te kunnen blijven onthouden. Een belangrijk punt daarbij was we de weg langs de informatie die we nodig hebben blijven onthouden zodat we, aangekomen op het moment wanneer we de informatie nodig hebben, ons deze weer herinneren. Tegenwoordig hoeven we zelfs die feitjes en argumentatie in onze redevoeringen niet altijd meer te onthouden, maar wat over blijft is het pad. Het aantal wegen dat we blijven onthouden neemt toe, het aantal ‘domme feitjes’ wellicht af, maar dat is nog een heel grote stap verwijderd van een nieuw soort mens.
Gyurka Jansen is wekelijks over internet te horen op Radio 1 en geeft training en advies over nieuwe media en marktonderzoek.
