Job Cohen in de polonaise bij KoffieMax, Balkenende die van een skateboard valt en natuurlijk alles wat Hilbrand Nawijn doet (jumpen, de Macarena, met de Vengabus naar Ibiza) zijn voorbeelden van wat popularisering (of lelijker: entertainizering) van de politiek wordt genoemd. Hoewel geenszins nieuw (Den Uyl liep ook polonaise), vermengen politiek en vermaak zich steeds meer in de hedendaagse mediacultuur. We zien dit niet alleen in bovenstaande voorbeelden, maar ook in de vermenging van genres. Is Pownews nieuws of vermaak? De meeste mensen (vooral mensen die zichzelf zeer weldenkend beschouwen) zien popularisering als een slechte ontwikkeling: politiek is immers een serieuze zaak en al dat gelol erom heen leidt af van de gewichtige inhoud. Een tweede manier van kijken poneert dat door populaire formats als The Daily Show mensen die anders niet zouden kijken tóch politiek geïnformeerd worden. Student communicatiewetenschap Mark Boukes schreef zijn scriptie over politiek cynisme in relatie tot popularisering.
Boukes voerde twee studies uit om te onderzoeken hoe het kijken naar verschillende type nieuwsprogramma’s cynisme onder kijkers beïnvloedt. Boukes beredeneert dat nieuws met veel vermaak de neiging heeft aandacht te besteden aan negatief nieuws en de emoties en gedachtes van ‘gewone mensen’ in beeld brengt. Het is mogelijk dat kijkers hierdoor een negatief idee krijgen van het werk dat politici doen voor het land. In zulke programma’s komen politici of experts ook minder aan het woord, waardoor noodzakelijke duiding zou ontbreken. Studie 1 bestond uit analyse van drie datasets met gegevens over kijkgedrag en politiek cynisme. Er werd daarbij gekeken naar verschillen tussen programma’s als Nieuwsuur (serieus) en Hart van Nederland (licht). Studie 2 was een experiment waarin 452 deelnemers werden blootgesteld aan bepaalde titels, zoals KoffieMax, Het Journaal en Pownews.
Cynisch van vermaak
Uit beide studies blijkt dat er inderdaad een verband is tussen het kijken naar meer ‘populaire’ nieuwsgenres, dus met meer vermaak, en politiek cynisme. De surveys laten zien dat vermakelijk nieuws leidt tot meer politiek cynisme. Politiek cynisme is daarbij hoger voor ouderen, voor mannen, voor lageropgeleiden en voor mensen met een laag politiek bewustzijn.
Het experiment laat echter zien dat kijken naar vermakelijk nieuws cynisme juist vermindert, een tegengesteld resultaat dus. De mensen die blootgesteld werden aan meer entertainende nieuwsprogramma’s waren minder cynisch dan de proefpersonen die werden blootgesteld aan serieus nieuws.
Boukes oppert een methodologische verklaring voor de tegenstrijdige resultaten. In de surveys werd onder infotainment verstaan nationaal georiënteerd en ‘populair’ nieuws. In het experiment ging het om talkshows en humoristisch nieuws. Uit eerder onderzoek weten we dat mensen die minder politiek bewust zijn zich eerder laten overhalen door politici in talkshows dan mensen met een hoger politiek bewustzijn. Het kan zijn dat mensen met een lager politiek bewustzijn minder goed snappen wat de politici zeggen in zo’n show, het kan ook zijn dat degenen met een hoger politiek bewustzijn zulke optredens zien als campagnetrucjes.
Geklungel
De scriptie van Boukes heeft een belangrijke conclusie: uitspraken over de ongewenste invloed van infotainment op politiek cynisme (of op democratische kwaliteit in het algemeen) zoals je vaak hoort zijn te makkelijk en te simplistisch. Zijn scriptie maakt duidelijk hoe de effecten van infotainment verschillen per titel (The Daily Show is niet te vergelijken met Pownews) en per kijker (van Pownews kijken zal ik minder cynisch worden dan Henk). Het is dus niet mogelijk om te zeggen dat bepaald televisienieuws slecht is voor de mens (maar ook niet om het tegendeel te beweren). Boukes stelt dat de media niet de schuld mogen krijgen van het toegenomen cynisme, maar dat we deze wellicht eerder bij politici zelf moeten zoeken. Zij zijn immers direct verantwoordelijk voor het geklungel en gepiel waar we vervolgens om kunnen lachen bij Dit Was Het Nieuws.
De scriptie van Mark Boukes is online beschikbaar. Boukes had als student dermate niveau dat hij de kans krijgt deze problematiek verder te verkennen in een promotieonderzoek.
