Afgelopen donderdag verscheen Prof. Dr. C de Ruiter in Knevel en van den Brink. Aanleiding was haar schrijven in Trouw, waarin zij een parallel trekt tussen het gedrag van dhr. Wilders en het gedrag van mensen in een TBS kliniek. In het TV programma zegt zij: “Ik kijk hier als psycholoog naar, specifiek als forensisch psycholoog. Wij doen onderzoek in TBS klinieken en dan kijken wij naar al die patiënten die daar zitten, die gewelddadig zijn. Wij kijken naar verschillende vormen van geweld.” “TBS patiënten?”, vraagt van den Brink, “U maakt die vergelijking ook met Wilders in Trouw? “Ja, ik vind dit. En ik heb heel lang geaarzeld en me afgevraagd: Wie ben ik als psycholoog om dat ook te vinden?”
De aanslag in Oslo en mensen die zeggen dat er een klimaat van haat en geweld is hebben haar ertoe aan gezet om dit nog een keer op te schrijven. Ze onderstreept dat zij NIET beweert dat dhr. Wilders in een TBS kliniek thuis hoort, ze legt de parallel tussen het onderzoek in de forensische psychiatrie, het gedrag van mensen in een TBS kliniek en het gedrag dat zij de politicus ziet doen. Op TV dan. En nu raakt zij een gevoelig punt: kun je als wetenschapper, meer specifiek als psycholoog, een diagnose maken van publieke figuren, die je slechts “kent” op grond van hun optredens in de media?
Het diagnosticeren op afstand staat al enige tijd ter discussie. Even leek het erop dat er serieus een einde zou komen aan deze wellicht Middeleeuwse vorm van persoonsbeoordeling (zie bijvoorbeeld hier en hier). Ook binnen de beroepsvereniging, het Nederlands Instituut voor Psychologen is er discussie. Juist omdat er op z’n zachtst gezegd nogal wat misstanden zijn geweest rondom het ‘voor gek verklaren’ van mensen gelden er in de psychologie regels. Psychologen bedrijven immers wetenschap en zijn als zodanig ter zake kundig.
We slaan de Beroepscode voor psychologen van het NIP er op na. En, zo valt er te lezen (pg. 4): “De professionele standaard is het zorgvuldig handelen zoals een redelijk bekwame beroepsgenoot in gelijke omstandigheden zou doen, met middelen die in acceptabele verhouding staan tot het doel van de interventie. Bij dat handelen wordt uitgegaan van de rechten van de cliënt en van de maatschappelijke plichten van de psycholoog.” Dhr. Wilders is geen cliënt, dat mag duidelijk zijn. Prof. Dr. C de Ruiter heeft in het TV-programma opgetreden als psycholoog en “psychologen onderkennen hun professionele en wetenschappelijke verantwoordelijkheid ten opzichte van de betrokkenen, hun omgeving en de maatschappij.” (Beroepscode, NIP). Tja, een psycholoog onthoudt zich van gedragingen waarvan hij weet of redelijkerwijs kan voorzien dat deze het vertrouwen in de wetenschap van de psychologie, de psychologiebeoefening of in collega’s kunnen schaden (beroepscode NIP, p. 12). En dat is een interessant punt. Want als mevr. De Ruiter zegt: “Waarom zouden er in een TBS kliniek andere normen en waarden gelden dan in de maatschappij?” (39:13 minuut in Knevel en van den Brink). En zij vervolgt: ”In een TBS kliniek worden de mensen niet geacht elkaar de huid vol te schelden, dat doe je niet”, is er nog niets aan de hand. Het wordt pas ingewikkeld als je het gedrag van mensen, die je misschien nog nooit hebt ontmoet en alleen ‘kent’ van TV gaat beoordelen zoals je het gedrag van patiënten beoordeelt.
Maar ach, wat zeur ik. Het beroep van psychologen is sinds 1993 niet meer beschermd in Nederland. Helaas.
Marina Meeuwisse is experimenteel psycholoog, media-pedagoog en fotograaf.
