Het zal niemand ontgaan zijn: de Hoorn van Afrika gaat gebukt onder een hongersnood van ongekende omgang. Er voltrekt zich een drama in Ethiopië, Kenia en Somalië. dertien miljoen mensen dreigen om te komen van de honger, aldus de Verenigde Naties. Volgens diezelfde VN is er zo’n 2,5 miljard dollar nodig om de getroffen landen noodhulp te bieden. De humanitaire ramp brengt een in vergetelheid geraakte econoom en demograaf in herinnering. Zijn naam is Thomas Malthus. De door hem omstreeks 1798 ontworpen Malthusiaanse leer stelt dat de hoeveelheid beschikbare landbouwgrond een grens stelt aan de groei van de bevolking.
Kern van zijn theorie is dat de groei van de menselijke bevolking exponentieel verloopt (relatief), terwijl de toename van beschikbare landbouwgrond lineair geschiedt (absoluut). De laatste groeivorm zou niet in staat zijn de exponentiële aanwas bij te benen.
Chinese legende
De kracht van exponentiële groei brengt ons de Chinese legende in herinnering waarbij de keizer zo verrukt was over het schaakspel dat hij de uitvinder hiervan alles wilde schenken, op zijn koninkrijk na dan. Al wat de schaker vroeg, was één rijstkorrel op het eerste schaakveld, twee op het tweede, vierde op het derde, acht op het vierde, etc. Net zolang totdat alle 64 velden gevuld zouden zijn. Wat een bescheiden man, dacht de keizer. Hoe ver kon hij ernaast zitten, toen bleek dat om alle rijstkorrels op het laatste, 64ste veld, te kunnen bergen een gebied nodig was met tweemaal de oppervlakte van de aarde.
Terug naar Malthus, wiens ongelijk in de negentiende eeuw leek te worden aangetoond. De stoommachine stelde ons in staat om in onze energiebehoefte te voorzien zonder dat daarvoor kostbare landbouwgrond hoefde te worden opgeofferd. De producten die deze op steenkolen draaiende fabrieken opleverden, voorzag ons van geld. Inkomsten die vervolgens weer konden worden gebruikt om landbouwproducten van ginder te importeren. De liefhebbers die hierover meer willen weten, verwijs ik graag door naar de volgende webpagina.
Bio-ethanol
De industriële revolutie deed ons ontsnappen aan de Malthusiaanse val. Ruim tweehonderd jaar ging de onheilsprofeet in de ban, maar begin 21ste eeuw is er alle redenen om ons opnieuw in zijn theorieën te verdiepen. Met een zekerheid grenzende waarschijnlijkheid mogen nog dit jaar de 7 miljardste bewoner van de aardkloot verwelkomen. Hiermee is het einde uiteraard niet in zicht, wat de vraag rijst tot hoever we de uiterste mogelijkheden van de aarde kunnen uitrekken om ons van voortbestaan veilig te stellen? Hoeveel kunst en vliegwerk (zonnecellen, bio-ethanol, kernenergie) zal het ons vergen om al die monden straks te kunnen voeden?
Terug naar de Hoorn van Afrika. Ethiopië telde in 1984 34 miljoen mensen. Vandaag de dag zijn het er 91 miljoen, zo liet een CIA-rapport onlangs weten. Bijna een verdrievoudiging in minder dan dertig jaar. Bijna honderd miljoen zielen in een land dat al sinds jaar en dag geteisterd wordt door een water- en voedseltekorten. De gemiddelde Nederlandse vrouw krijgt 1,7 kinderen. De Somalische vrouw brengt gemiddeld 6,4 kinderen ter wereld
Malthus voorzag dat zijn catastrofe genadeloos zou toeslaan. Zijn voornaamste wapens: oorlog, ziekte en hongersnood. De voortwoekerende burgeroorlog in Somalië, de overvolle vluchtelingenkampen in Kenia en Ethiopië, de voor de lokale bevolking onbetaalbare voedselprijzen… Wie naar de Hoorn van Afrika kijkt, kan maar tot één conclusie komen: Malthus had gelijk. Daar kan geen 2,5 miljard dollar iets aan veranderen.
