‘De mensen’ zijn dol op ellende en sensatie bij anderen. De tbs is te beschouwen als een goede leverancier in deze. De viezeriken, schurken en ander geboefte die in dit vuilnisvat terecht komen, worden zelden nog gezien als mens, hooguit als ‘types’ of ‘lieden’. De fabel dat vrijwel alle tbs-ers een ‘nare jeugd’ gehad hebben, kan met stelligheid worden bevestigd. Niets dan rottigheid en ellende was hun deel. Van misbruik tot ouderlijk alcoholisme, van kwaadwillende mishandeling tot ouderlijke psychiatrische ziektebeelden, bedenkt u het maar en het is gebeurd. Gevonden worden door de kinderbescherming of de politie in je kinderbedje krioelend van de maden, op 3-jarige leeftijd en half verhongerd, het is gebeurd. In kindertehuizen terecht komen zonder je broertjes of zusjes, alleen en verlaten in een volkomen vreemde omgeving, waar je al snel hardhandig leerde hoe de hiërarchie bepaald werd en hoe die werd gehandhaafd, waar (seksueel) misbruik onderling en door de ‘leiding’ je niet werd bespaard, het is gebeurd. Daarnaast bleek het kind een ADHD, autisme of andere aandoening te hebben, die het extra kwetsbaar, onaangepast dan wel beide maakte.
Hoe vreselijk ook, dit is geenszins een verontschuldiging voor het aandoen van ernstig leed aan anderen, slechts een verklaring hiervoor. Is het eenmaal zover, dat het ouderlijk systeem en de ingezette hulp zo volledig hebben gefaald (en soms is dat onvermijdelijk), dan heeft Nederland een humaan systeem bedacht, waarmee dergelijke ‘lieden’ een tweede kans wordt geboden. Moet u zich voorstellen dat u een ernstige fout maakt, gestraft wordt en wordt weggedaan; u krijgt geen tweede kans. Dat zou iedereen onheus vinden. Pleeg je echter een tbs-waardig delict, dan is het andere koek. ‘Ze moesten ze opsluiten en de sleutel weggooien’ tot ‘ze moesten ze opknopen aan de hoogste boom’ kan ongelimiteerd ten gehore worden gebracht, zonder op veel weerwoord te hoeven rekenen. Maar inderdaad, de tbs moet het hebben van nadenken en mededogen: menselijke waarden, kom daar nog maar ’s om.
Foutmarge van 1 dode per 2 jaar
Soms blijkt iemand niet te behandelen (te beschadigd, als een ongeneeslijk zieke), soms blijkt iemand ten onrechte verlof te hebben gekregen, waardoor of de long-stay of een recidive aan de orde is. Vooral bij dit laatste gaan de toeters loeien. Terecht dat men verontwaardigd is, het systeem onder de loep neemt, om na ieder incident te leren in plaats van de fout opnieuw te maken. Niet terecht is het, om het hele systeem dan maar weer ’s te willen opheffen. Wat moeten we dan met die grote groep? Opsluiten, liefst levenslang! Wie bepaalt hoe lang, waar en wat er gebeurt na vrijlating? U leest de recidivecijfers van onbehandelde gevangenen er maar eens op na. Na ieder auto-ongeluk met dodelijke afloop, worden ook niet de verkeersregels opnieuw bekeken, laat staan het verkeer opgeheven. De vergelijking gaat mank, zult u zeggen. Klopt. Maar 800 verkeersdoden per jaar, nemen we voor lief, het hoort erbij. Waarom kunnen we dat ook niet voor lief nemen bij bedrijfsongelukken in de tbs? En dan hebben we het niet over 800 doden per jaar, maar 1 dode per 2 jaar! Ieder goed systeem levert risico’s op, maar zolang dat binnen de perken blijft, hoe verschrikkelijk ook voor de betreffenden (verkeer en recidive!) moeten we daar toch mee kunnen leven? Wel alles doen om ze te voorkomen, maar helemaal voorkomen zal nooit realiteit worden, als we in een maatschappij willen blijven leven die ieder mens waardevol vindt.
Dan de ‘schandalige behandeling’ die de boeven krijgen: ze mogen zwemmen! Ze krijgen verlof! Ze mogen hun partner laten overnachten in een speciaal daarvoor ingerichte ruimte! Ja, en? Wil je mensen leren hoe het wel moet in de maatschappij, zonder gevaar op te leveren voor anderen, zul je ze sociale vaardigheden moeten leren: sommigen moeten nog leren met mes en vork te eten. Laat staan leren om problemen adequaat op te lossen, sociale contacten aan te gaan, te werken, te leren, te recreëren. Er zijn er die nog nooit een succeservaring hebben gehad in hun hele leven, nog nooit een diploma gehaald, van hoe weinig betekenis ook. Socialiseren heet dat. Dat wat de ouders niet gelukt is, meestal omdat ze zelf nooit goed gesocialiseerd zijn.
Gewoon geresocialiseerd
De meeste tbs-ers worden gewoon geresocialiseerd. Met vallen en opstaan, met fouten en vertragingen, want het is een taai en moeizaam proces. Vooral voor de patiënt zelf. Maar ook de werkers moeten frustraties kunnen verdragen, tot aan fysiek geweld toe. Dat vraagt veel van iedereen. Ook van de maatschappij, de politiek en vooral van de publieke opinie. Maar wilt u in een verharde, hardvochtige, ontmenselijkte samenleving leven? Dan hoeft u ook zelf niet meer te rekenen op steun bij onverwachte tegenslag. Het is gewoon eigenbelang, die tbs. Je kunt mensen niet ongestraft wegdoen, je krijgt ze terug als een boemerang.
‘De mensen’ kunnen overal wel een punt van maken als er weer een rellerig artikeltje in de Telegraaf staat. Zullen we afspreken dat de lezer van dit stukje dan zal tegenspreken of weerwoord zal bieden? Anders beginnen we gewoon een partij die het verkeer afschaft.
Mieke van de Kroft werkt in de tbs.
