De inname van Tripoli was zondagavond live te zien via SKY News. Het beeld: jonge Libische rebellen op pick-up trucks die al feestend een verstilde stad innamen. Een paar dagen later woekert de strijd voort. Een strijd die nauwelijks zichtbaar is en waar schaduwen actief zijn. We lachen om Ghadaffi als deze weer eens in de typische slang van een dictator zegt dat alles één groot Westers complot is. Maar de ogen sluiten voor de schaduwkanten van deze oorlog zou dom zijn. De situatie in Libië is wel degelijk een oorlog met buitenlandse inmenging ter land, ter zee en in de lucht. De juridische basis voor deze oorlog is daarbij wankel.
De VN-veiligheidsraad heeft in twee stappen de huidige interventies in Libië een legale basis verstrekt. Resolutie 1970 stelt een wapenembargo in. Paragraaf negen stelt zeer strak dat directe of indirecte aanvoer, verkoop of doorvoer van wapens, boten, militaire voertuigen en ander materiaal dat gebruikt kan worden in de strijd verboden is. Ook onderhoud van wapens, training en inzet van gewapende huurlingen is verboden. Uitzonderingen kunnen enkel door de VN-veiligheidsraad zelf gemaakt worden. Resolutie 1973 gaat een stuk verder. Naast het het opleggen van reisverboden, het bevriezen van tegoeden in het buitenland en het instellen van een no-fly-zone boven Libië bevat het ook een paragraaf waarin de bescherming van burgers wordt besproken.
Wapenleveranties
Deze paragraaf is cruciaal in de beoordeling van de situatie in Libië. Hillary Clinton ontleent aan de zinsnede ‘to take all necessary measures’ een juridische basis voor interventie in het conflict op de grond. De juristen van de Britse premier David Cameron zijn verdeeld. De administraties van beide landen delen echter hetzelfde standpunt. De woorden achter deze zinsnede wijzen echter op paragraaf negen van resolutie 1970. Wapenleveranties, training van rebellen en acties op de grond zijn hierdoor in strijd met resolutie 1970 en 1973. Een neutraal jurist, zonder de moordpartijen van Ghadaffi op het netvlies, kan niet anders dan stellen dat de woorden van Clinton onjuist zijn.
Nederland heeft bijgedragen aan de NAVO-missie door met een mijnenjager en zes F16’s het wapenembargo te handhaven. Minister Rosenthal: “Het is van groot belang dat de NAVO een wapenembargo afdwingt”. Het is echter zeer de vraag of het wapenembargo juist niet door de NAVO geschonden is door het verstrekken van wapens aan de rebellen. En of Nederland niet aan een eenzijdige missie heeft bijgedragen (het voorkomen dat Ghadaffi wapens kon vervoeren).
Strategische producten
De eerste berichten over wapenleveranties aan de rebellen in Benghazi kwamen vanuit Egypte. De V.S. zouden de handen schoon willen houden en via Egypte en Saudi Arabië wapens leveren. Wapens uit Europa zouden (van een wapenleverancier in Zweden) via een oude licentie aan het Verenigd Koninkrijk ook in de handen van Libische rebellen zijn gekomen. Andreas Ekman Dus, hoofd van de Zweedse inspectie van strategische producten, daarover: ‘Voor alles moeten we eerst de wapens identificeren, mits mogelijk, maar ik sluit uit dat deze wapens legaal Libië zijn binnengekomen’. Ook Italië zou wapens leveren aan de Libische rebellen aldus vice-president van de Transitional National Council, Abdul Hafeez Ghoga. Voor deze wapens zou ‘normaal’ betaald worden.
De Emir van Qatar, Hamad bin Khalifa al-Thani heeft tegenover CNN verklaard dat het land wapens zou gaan leveren aan de NTC. Generaal Younes, inmiddels vermoord door muitende rebellen (mogelijk infiltratie), bevestigde al eerder dat er wapens geleverd werden aan de Libische rebellen. Qatar zou ook Franse anti-tankwapens doorleveren. De Milan-raketten zijn met een eenvoudige training af te vuren. Net voor de levering ontmoette Emir Hamad in Washinton Barack Obama, mogelijk om één en ander af te stemmen.
Non-lethal
Londen kwam publiek niet veel verder dan de leverantie van uniformen, communicatiemiddelen en kogelvrije vesten voor zo’n 5000 rebellen en wees erop dat deze materialen ‘non-lethal’ (niet dodelijk) van aard zijn. Canada zou op haar beurt ook kleine drones hebben verstrekt, die op het slagveld te gebruiken zijn om doelen te identificeren. Ook op video’s van Al Jazeera is te zien dat gloednieuwe wapens (in dit geval AK-100’s die niet geleverd zijn aan enig Afrikaans land door rebellen gebruikt worden in de strijd:
Naast de wapenleveranties is er ook genoeg voorhanden in Libië zelf. In de jaren ’80 en ’90 was Libië één van de grootste wapenimporteurs ter wereld. Met een beetje knutselen zijn daar nu best inventieve wapens van te maken.
Conclusie
De inname van Tripoli laat meer en meer zien dat de NAVO, haar leden en bondgenoten wel degelijk aanwezig zijn op de grond. Het aanwijzen van doelen, het opnemen van schade aan gebouwen, het trainen van rebellen, het verstrekken van afgetapte telefoongesprekken van Ghadaffi-getrouwen aan rebellen, wapenleveranties, het maken van assessments van rebellen (om infiltratie van Al Qaida tegen te gaan), de veelvuldige bezoeken van de NTC aan Parijs, Londen en Washington; het bewijs begint zich langzaam op te stapelen.
Nu ook bekend geworden is dat is toegewerkt naar de 20e augustus als D-day voor Tripoli, mag de vraag gesteld worden hoeveel special forces nou actief zijn in Libie. En ook welke belangen deze nastreven. Met name het prominente optreden van Qatar en diens betrokkenheid bij de olie- en gassector (en Al Jazeera) is opvallend te noemen.
Het is maar zeer de vraag of de huidige acties passen binnen het mandaat dat de VN-veiligheidsraad heeft verstrekt. En dan druk ik me diplomatiek uit. Het is in elk geval niet in de geest van die resolutie, iets dat ook veelvuldig te horen is in China en Rusland. Het is niet ondenkbeeldig dat deze twee nu extra voorzichtig zijn om een resolutie over bijvoorbeeld Syrië te laten passeren. Duidelijk is dat de rebellen het in hun eentje niet hadden kunnen redden. Het is slecht te begrijpen dat de media in Nederland het constant hebben over de rebellen en nauwelijks over de Westerse betrokkenheid die de oorlog mogelijk maakt.
Dit is een ingekorte versie van een artikel dat eerder werd gepubliceerd op de website van Sywert van Lienden.
