Het opmerkelijke feit dat Frits Bolkestein tijdens de H.J. Schoolezing van vorige week dinsdag stelde dat de islam geen culturele bedreiging is voor Europa heeft veel aandacht gekregen in de media. Het is op zijn minst een sterke nuancering van het minderhedenbetoog dat hij eergisteren precies 20 jaar geleden lanceerde. Maar zijn speech ging veel verder, en zonder het zich misschien zelf te beseffen haalde Bolkestein alle logica onder het kabinetsbeleid en de samenwerking met Wilders weg. Het is te hopen dat CDA en VVD nog steeds naar hem luisteren.
Bolkestein kan men terecht de vader van het nationale minderhedendebat genoemd worden. Het artikel dat hij op 12 september 1991 in de Volkskrant publiceerde stelde dat immigranten hun eigen cultuur zouden moeten afleggen, dat immigratie niet mag leiden tot verwatering van de westerse waarden, en dat die westerse waarden superieur zijn aan andere culturen. Deze toentertijd zeer controversiële stellingen heeft Bolkestein daarna met regelmaat herhaald. Regelmatig ging hij echt heel ver, zoals toen hij zei dat Joden Nederland maar moeten verlaten omdat ze zoveel door moslims geplaagd zouden worden. Bolkestein is ook een van de uitvinders van het “wij beperken de vrijheden van minderheden omdat ze onze vrijheden beperken”-verhaal, dat keiharde kritiek op minderheden mogelijk maakte zonder beschuldigd te worden van racisme. Als VVD-leider/huisideoloog en publiek intellectueel heeft hij zo een grote invloed gehad op de verharding van de minderhedenkoers van de VVD en de andere partijen, en dus ook op de zeer vergaande maatregelen die genomen zijn of zullen worden op minderhedengebied.
Fitna
Diezelfde Bolkestein stelt nu in zijn speech vast dat Europa niets te vrezen heeft van de culturele kracht van de islam, en andersom wel. Dat komt er op zijn minst neer op een sterke nuancering van zijn eerdere bijdrage aan het publieke debat. Maar stelt ook dat moslimterrorisme een zeer beperkte bedreiging is voor Europa. Hij prijst de zelfbeheerste reactie van moslims op de film Fitna van Wilders. Maar het meest bijzondere is misschien wel dat Bolkestein zeer positief is over de integratie van minderheden, die in rap tempo op de rest van ons lijken. Vrouwen krijgen weinig kinderen, die kinderen worden hoog opgeleid, trouwen daarna met een Nederlander, en treden massaal toe tot de middenklasse.
Bolkestein wijst wel op problemen die er nog zijn met migranten, namelijk werkeloosheid en criminaliteit. En daarmee brengt hij het minderhedendebat terug terug tot waar het hoort: een debat over sociaal-economische omstandigheden, en niet over geloof of afkomst. Voor mensen die de statistieken kennen, in grote steden om zich heen kijken of Stef Blok geloofden toen hij in 2003 zei dat het goed gaat met de integratie is dit allemaal al oud nieuws, maar in het Nederlandse publieke debat hoor je zulke geluiden niet vaak. En al helemaal niet uit VVD-hoek.
Buiten de orde
Ironisch genoeg haalt de man die als architect kan worden gezien van het huidige keiharde kabinetsbeleid zo de bodem onder dit kabinetsbeleid weg. Als we het er over eens worden dat minderheden het goed doen in Nederland, dat onze cultuur niets te vrezen heeft van immigranten, en dat onze veiligheid niet bedreigd wordt door moslims, dan komen de kabinetsplannen neer op vreemdelingen pesten. Dat is de democratische partijen als CDA en VVD onwaardig.
Als de regeringspartijen net zo aandachtig naar Bolkestein luisteren als in het verleden deden zullen ze de komende maanden langzaam de moed verliezen om de zeer ingrijpende anti-migrantenmaatregelen uit het regeerakkoord in te voeren. Hopelijk helpt Bolkestein’s opmerking dat Wilders “buiten de orde” staat ook om het enthousiasme voor de samenwerking met de PVV te verminderen. In Denemarken was het terrorisme van Breivik en de Griekse crisis nodig om de samenwerking van de burgerlijke partijen met de extreme Volkspartij te beëindigen. Et tu, Marce?
Michael Blok is publicist, consultant, voormalig voorzitter van GroenLinks in Amsterdam-Oost en verbonden aan het Platform Stop Racisme en Uitsluiting. Dit artikel werd, in ingekorte versie, eerder gepubliceerd in nrc.next.
CC-Foto: Fotocollectie Nationaal Archief/Anefo/Hans van Dijk
