De Algemene Politieke Beschouwingen 2011 zijn weer achter de rug. De strijdjes zijn gestreden en alle standpunten herhaald. Het toneel was donderdag voor de minister president. Woensdag moest MP Rutte het doen met zo nu en dan een theatrale knik of schud of een gulle lach, donderdag mocht hij vlammen. Die kans greep hij met beide handen aan.
Na een inleiding vol slogans en behoorlijk holle frasen zoals ‘een klein en krachtige overheid’ (‘kost een beetje, wast een berg’ denk ik dan), kon hij in de vele interrupties laten zien of hij dit jaar weer in vorm was. Vriend en vijand zal het schoorvoetend moeten erkennen: zijn vorm was uitstekend. Op één boos momentje (‘Doe zélluf eens normaal!’) en zo nu en dan op wat managementblabla (‘ontkokeren’ en ‘benchmark’) na, waren zijn taal en strategie van behoorlijk hoge kwaliteit. Daar had hij een aantal slimme technieken voor in huis, die erg effectief bleken.
De redelijkheid zelve
Sowieso schiep Rutte donderdagochtend meteen een mooi contrast bij aanvang. De aanval van Roemer (‘hoe lang gedoogt het kabinet de heer Wilders nog’) pareerde hij door te stellen dat de media zich blindstaren op de vorm, terwijl hij de tijd wil gebruiken om over de inhoud te praten. Maar daar bleef het niet bij. Rutte zette zichzelf neer als welwillende discussiepartner door veel van zijn commentaar als volgt in te leiden: ‘Ok, ik geef onmiddellijk toe dat…’, ‘U heeft gelijk als…’ en ‘Er is absoluut een argument om te zeggen…’. Steevast volgde daarna een meer of minder inhoudelijk weerlegging van de interruptie. Door de ander (schijnbaar) tegemoet te komen, haalde hij de angel uit de interruptie. Iemand naast me op de publieke tribune merkte zelfs op dat het soms wel leek alsof Rutte het met iedereen eens was. Dit versterkte hij zelfs nog met een andere techniek bij het antwoorden.
Het voorspellend orakel
Rutte kreeg het keer op keer voor elkaar om voor zijn tegenstanders in te vullen wat zij ergens van vonden. In zijn antwoorden bij interrupties vlocht hij er veelvuldig dingen in als ‘Dat zal u zeker bevallen’, ‘daar gaat partij X zeker heel blij mee zijn’ of ‘u gaat tevreden zijn met mijn inzet’. Ook hier werd nauwelijks op gereageerd, waardoor Rutte de indruk kon wekken dat er éigenlijk geen probleem was en dat de verschillen in opvatting meer symbolisch, dan onoverbrugbaar waren. Er is natuurlijk voor de oppositie ook nauwelijks ruimte om hier tegen op te treden, ik bedoel, als Roemer zou zeggen ‘u zegt dat ik daar tevreden mee zal zijn, maar dat is helemaal niet zo!’, dan kom je vooral als een geslagen hond over. Alle interrumpeerders namen dus hun verlies als ze zo’n opmerking kregen.
Als/dan doen we niet
De derde slimme strategie die Rutte zowel tegen Wilders (over Griekenland) als Pechtold (over Israël/Palestina) kon inzetten donderdag was die van het argumenteren wáárom hij geen antwoord hoefde te geven. ‘Dat is een enorme als/dan-situatie’ wuifde hij tweemaal de parlementariërs weg, ‘daar ga ik nou niet op reageren hoor’. Tja, je kan je afvragen of zijn hele beroep niet grotendeels is opgebouwd uit als/dan-beelden, maar het lukte hem om de pittige vragen te laten afketsen.
De beste debater
Rutte kon donderdagavond rustig gaan slapen. Zijn kabinet heeft het weer overleefd en op zijn nachtkastje staat zelfs nog een prijs voor de moeite: het Nederlands Debat Instituut heeft hem net als vorig jaar uitgeroepen tot de beste debater van de APB 2011. Dat komt natuurlijk niet alleen door de drie bovengenoemde dingen. Rutte staat er om bekend dat hij op de juiste momenten luchtige grapjes kan maken, respect toont naar zijn tegenstanders en helder en bevlogen kan spreken. Dat gaat hij nog hard nodig hebben om zijn gedoogkabinet binnen en buiten de landsgrenzen te verdedigen. Hij heeft een dag moeten wachten totdat hij zich mocht verweren, maar heeft zijn achterstand met 130 kilometer per uur weer ingehaald.
Sarah Gagestein is retorica- en framingspecialist en geeft adviezen en workshops aan organisaties via haar taalbureau Taalstrategie.
