Er zijn studies die proberen aan te tonen dat Apple een religie is. Een voorbeeld daarvan is een studie die dit heeft geprobeerd aan de hand van hersenscans, zoals recentelijk te zien was in de nieuwe BBC serie Secrets of the Superbrands (aflevering 1). Deze studie, waarin allereerst sterk gelovige mensen onder de scanner werden geconfronteerd met religieuze relikwieën om vervolgens de Mac-liefhebbers op activiteit in hetzelfde hersengebied te testen als zij een iDevice zien, gaat er vanuit dat het een menselijke dispositie is de wereld om zich heen te begrijpen aan de hand van, naast andere zintuigen, een geloofssysteem dat ook zijn biologische weerslag heeft gevonden in een specifieke plek binnen ons hoofd. Omdat dit onderzoek niet behoort tot de Sociologie zou ik willen voorstellen de verklaring in een andere richting te zoeken.
Serieus
In 2001 publiceerde Pui-Yan Lam, toen Apple al een aantal keer op sterven na dood was verklaard, een studie met de naam ‘May the Force of the Operating System Be With You: Macintosh Devotion as Implicit Religion’ waarin een veel interessantere route werd gekozen om de religiositeit van Apple te onderzoeken door te kijken naar (1) onze zoektocht naar betekenis, (2) sociale vormen, (3) de verborgen betekenis van de metafoor en (4) de reis van Apple-producten. Let wel, dit was vlak na de introductie van de aller eerste iPod.
Lam vraagt zich allereerst af waarom mensen zo emotioneel reageerden op de Think Different-reclame van Apple (dat is inderdaad de reclame die al ruim tien keer door De Wereld Draait Door is vertoond), alsof zij persoonlijk betrokken waren bij de ontwikkelingen van Apple. Waarom namen ze de boodschap van deze reclame, want dat is het immers, toch zo serieus? Waarom bleven ze trouw aan het geplaagde computermerk, wat de meesten rond de eeuwwisseling als een gefaald bedrijf zagen?
Stijl laten zien
Pui-Yan Lam citeert vervolgens Turkle, die al in 1984 de computer een reflectief medium noemde waarmee mensen identiteit en betekenis creëren en ook stelde dat de keuze voor een besturingssysteem niet alleen een technische was maar ook een manier om ‘je cognitieve stijl te laten zien’. Dit was een tijd waarin de computer nog enorm groot en log was, een tijd waarin het nodig was om het woord ‘personal’ voor ‘computer’ te zetten om aan te geven dat hij überhaupt thuis kon worden gebruikt.
Turkle gaf daarmee blijk van een brede maar ook van een vooruitziende blik en noemt de Mac voor veel gebruikers “an object to think with”. Na de dood van Steve Jobs deelden veel fans over de hele wereld hun verdriet online. Sommigen maakten zelfs een ‘pelgrimstocht’ naar hun plaatselijke Apple Store. Pui-Yan Lam concludeert in haar onderzoek dat Apple “has spiritual significance to the local environmentalist as a passage that links the mundane, everyday world of existence to a transcendent reality.”
Shoptherapie
Ook ik merk dat ik me sterk identificeer, zoals ik mij ook Nederlands voel of man, als gebruiker van Apple-producten. Wat voor effecten heeft dit op mij persoonlijk? Ik merk dat ik iedereen probeer te overtuigen om ook een Apple te kopen, maar dit is natuurlijk niet perse een teken van religiositeit. Ik voel me heel blij als ik een nieuw Apple product heb gekocht, zelf als het alleen maar een nieuw besturingssysteem is (zoals OS X Lion of iOS5) maar dit kan ook simpelweg het effect zijn van bijvoorbeeld het kunnen ‘consumeren’, of shoptherapie, zonder dat dit specifiek gelinkt is aan Apple-producten. Maar de vraag is nog steeds onbeantwoord, draagt Apple bij aan het begrijpelijk maken en interpreteren van de wereld om ons heen?
Daar valt wel wat voor te zeggen. Enerzijds zie ik het gebruik van Windows als erg banaal, misschien zelfs wel als slecht, terwijl ik het gebruik van Apple’s OS X Lion werkelijk als beter of zelfs als ‘goed’ zou bestempelen en mijn leven en toekomst daardoor ook als beter.
Magisch
Afhankelijk van de definitie die we van religie hanteren zou je Apple best als een religie kunnen bestempelen, maar – kijkend naar de grote, alles beïnvloedende religies zoals het Christendom of de Islam – Apple is niet een vergelijkbaar geloofssysteem met voorschriften of een boek. Apple past gewoon goed binnen onze tijdgeest en het wereldbeeld van veel mensen, ook mensen zoals ik.
Misschien is Apple wel de verwezenlijking van oude, voorheen door religie uitgedragen, waarden. Of vervult Apple een menselijke behoefte waar religie ons tegenwoordig niet meer in kan bekoren? Hoe dan ook blijven het voor mij magische apparaten die meer betekenen dan de meeste andere dingen om mij heen, misschien wel omdat ik door jouw reactie blader met mijn vingertoppen. Thanks, Steve!
Sean Stevenson is masterstudent Sociologie aan de Universiteit van Amsterdam. Hij schreef dit stuk oorspronkelijk als blogpost voor het vak Power and Popular Culture.
