Groene Zomer – Bart Kingma

Ja, ja, dat boekGroene Zomer van Bart Kingma heeft wel iets. Het intrigeert. Is dit een brievenroman in moderne e-mailvorm?Is dit een thriller? Er hangt een doem over dit verhaal. Wat is er gebeurd? Vast iets ernstigs!

Wie zijn de personen in deze roman en wat zijn hun onderlinge relaties? Daar achterkomen, duurt wel even. In elk geval verwacht je op grond van titel en omslag een of andere romance à la Jan Wolkers op het zomerse Friese platteland onderaan een dijk bij de Waddenzee. En inderdaad, daarin word je als lezer niet teleurgesteld.

Het verhaal begint aan het eind van de gebeurtenissen in het leven van een zekere Luc Franken. Zijn vrienden Sebastian en Thomas en zijn ex-vriendinnetje Frouck ontruimen Luc’s kamers in de Prins Hendrikkazerne in Leeuwarden. Rondom die ontruiming hangt een mysterie. Waar is Luc? Waarom wordt die kamer ontruimd? Je krijgt een noodlottig voorgevoel.

De drie personen die de kamer helpen ontruimen, blijken allemaal een bescheiden rol in dat leven van Luc te hebben gespeeld. Sebastian was Luc’s compagnon bij het reclamebureau. Frouck had een korte relatie met Luc toen ze nog studeerde en ook in de kazerne in Leeuwarden woonde. En Thomas blijkt ten slotte de beheerder te zijn van de boerderij van Luc’s vader.

Bij Frouck’s terugkeer uit Leeuwarden naar haar woonplaats Amsterdam, krijgt ze op het station van Sebastian een map toegestopt. Er zitten e-mails in, door Luc aan Sebastian gestuurd.‘Ik vind dat ik jou de gelegenheid moet bieden meer te weten te komen,’ zegt Sebastian erbij.

Deze gedateerde e-mails van Luc aan Sebastian, die Frouck moet lezen, vormen het eigenlijke verhaal van dit boek. Ze worden voorafgegaan en afgewisseld door een andere verhaallaag: de gedachten, het commentaar en de belevenissen van Frouck tijdens de lange treinrit via Zwolle, Nunspeet, terug naar haar woonplaats Amsterdam. En later met andere details uit haar leven, zoals douchen, aankleden, naar de kroeg, dansen op een feestje, een vriendje enz.

Daardoor is er voortdurend een wisseling van perspectief. Die maakt het lezen in het begin niet gemakkelijk. Het duurt even voordat je begrijpt hoe het verhaal in elkaar zit. Even krijg je de neiging om af te haken. Maar dan krijgen de gebeurtenissen je in hun greep.

In het begin gaan die e-mails van Luc aan Sebastian vooral over hun gemeenschappelijk reclamebureau waarvoor Luc de publiciteit bedenkt. Er volgt zelfs een heel script voor een reclamefilmpje. Maar op den duur wordt Sebastian ook de persoon bij wie Luc zijn hart uitstort. Hij beschrijft dan zijn leven op de familieboerderij waar hij na zijn studie is teruggekeerd en waar hij zijn vader en zijn broer Leo helpt bij het werk op de boerderij. Hij vertelt over de gezinshulp Janne, die het leven van de drie mannen opvrolijkt en hoe zijn broer Leo ten slotte met haar trouwt. Op de avond na de bruiloft krijgt zijn vader een dodelijk ongeluk waar Luc zich schuldig over zal blijven voelen (Oedipuscomplex?), hoewel hij er formeel niet zoveel aan kon doen.

‘Je bestaan maakt je schuldig. Want je leven dwingt jou tot het maken van keuzes. En elke keuze gaat ten koste van een of meer andere opties.’ (blz. 44)

Dat schuldgevoel van Luc wordt nog veel sterker als zijn broer Leo na het spoorloze vertrek van zijn vrouw Janne de hand aan zichzelf slaat of zoals de Friezen zeggen: zichzelf te kort doet. Luc maakt zich zelf de grootste verwijten. Had hij niet een relatie met Janne, de vrouw van zijn broer Leo aangeknoopt!

Luc geeft zich als moordenaar aan bij de politie. Maar na veertien dagen hechtenis in de gevangenis van Leeuwarden wordt hij bij gebrek aan bewijs vrijgelaten. Daarna komt hij te wonen op de bewuste kamer in de Prins Hendrikkazerne.

Als daar ook zijn relatie met Frouck ten slotte op niets uitloopt, wordt hij steeds depressiever. Hij verslijt zijn dagen met nadenken, piekeren, en luisteren naar muziek (modern en klassiek), totdat hij een besluit neemt in een poging zijn leven weer zin te geven. Van nu af gooit hij zijn passiviteit, eeuwige twijfel en afwachtende houding af. Nu gaat hij zelf de koers van zijn leven bepalen. Hij gaat Janne zoeken. Want zij heeft een zoon van hem. En daar ligt zijn toekomst.

Maar zal dat lukken? Als lezer heb je geen goed gevoel bij deze zoektocht van Luc. En dat gevoel deel je met Frouck die het volgende schrijft als ze het pakketje e-mails van Luc per post aan Sebastian terugstuurt:

‘Ik vermoed dat hij haar [=Janne]heeft gevonden, is afgewezen, en dat hij toen zijn laatste beslissing heeft genomen. De kans dat zehem heeft omarmd, lijkt me klein. Hoe dan ook hij[=Luc]heeftzichzelf tekort gedaan, want wie niet het stuur van zijn eigen leven in handen houdt, verongelukt,’ (blz.166).

Groene Zomer is vlot geschreven. Er staan mooie natuurbeschrijvingen in:

‘Ik keek richting oosten, waar de dijk scherpe zigzaggen maakt. De lage zon, de zachte wind, de kreten van de scholeksters kwamen alle van links. Rechts lag de schepping. De akkers met graan, pootaardappelen, hier en daar wat suikerbieten, af en toe wat grasland. Kleine huisjes, grote boerderijen. Nog een paar weken en dan zouden de combines en de rooiers de rijkdom van het land halen. Het was een groene zomer.’ (blz. 97).

De personen, zoals de filosofische, tobberige, zich schuldig voelende Luc en de zelfbewuste Frouck doen wat geconstrueerd aan. Ze zijn elkaars tegenpolen. De een staat voor het platteland, de ander voor de bruisende oppervlakkige stad. Beiden symboliseren ze manieren van leven. Luc is gelaten, tot stilstand gekomen als het platteland waar hij woont. Frouck wordt gedreven door levenswil en verlangen naar succes.

InGroene Zomer gebeurt veel in een vrij klein aantal bladzijden. Het gaat over een broeierige huishouding op een boerderij in Friesland, de relatie tussen de dienstbare, gelovige vader en zijn aarzelende, atheïstische zoon, de rivaliteit tussen broers en een driehoeksverhouding. De dramatische gebeurtenissen in dit boek worden haast niet of heel kort voorbereid. Daardoor ontsnapt het maar net aan een melodrama. Maar een melodrama is het niet geworden. En dat komt omdat er ook een originele, authentieke wind doorGroene Zomer waait.

Dit is het debuut van een schrijver die ervaring heeft als televisiemaker en scenarioschrijver. Dat is in dit boek ook duidelijk te merken.Bij het lezen deed de sfeer me af en toe denken aan een film alsDe Poolse bruid. Misschien kan er vanGroene Zomer heel goed een film gemaakt worden.